Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przyjacielOrkana.Powodysąnastępujące:UPogawędzilibyśmyoSprawie,októrejtrud-
nopisać”.IchoćUteoriasocjalna”niezostałaukończona,codoPikaOrkanniemyliłsię–
ichprzyjaźńpotrafiłasięoprzećpróbieczasu.
Możnaprzypuszczać,żelekturalistówprzyjacielawnosiłaczęstoniepokójwumysł
Orkana.Pisarzprawdopodobnieniezawszewiedział,jakrozumiećautoraTemporebelli.
ZarównoOrkan,jakiwlatachdwudziestychPłomieńskipatrzylinalistyPikapodobnie:
UJegolistybywałynajczęściejlakoniczne,pisanejęzykiemtelegraficznychskrótów,pełnewisiel-
czegohumoru.Narzekałwnichnażycie,naswojązapomnianąpozycjęwliteraturze,naosamotnie-
nie,alenarzekałzrzadkąpowściągliwością,zdyskrecjąpełnąniedomówień,właściwąjegopokoleniu.
Samoironiasplatałasięwtychlistachzwytwornąironiąpodadresemdziwacznychparadoksówżycia
[…]”
192
.
DlategoteżwlistachswychOrkanpocieszaPika:prosi,byautorPeriheliówniezała-
mywałsię;namawiagodoodwiedzinwPorębie.Zachęcaprzyjacieladopodjęciapracy
wKrośnie.Manadzieję,żePikwyzwolisięzdręczącejbiedy,uwolniumysłodtroskiznaj-
dziewięcejczasudlapracyliterackiej.
OrkanzachwycałsiępoezjąMirandoliidawałtoprzyjacielowiodczuć.Niepokoiłgo
jednakrozdźwiękmiędzyprzesłaniemwierszyamyślamizawartymiwlistach.Biorącpod
uwagęspostrzeżeniaPłomieńskiegoolistachPika,przyznaćtrzeba,żeosobowośćMiran-
dolinależaładowyjątkowozłożonych.
Wobutwórcachmieściłsięrównocześniecyganartystycznyispołecznik.Wliście
z8III1905rokuwyraźniewidaćgłębokieprzeżywaniewydarzeńwKrólestwie.Echa
rewolucji1905rokupojawiająsięcopewienczasnałamachkorespondencji;zawszejako
dowódwewnętrznegozaangażowania.Takjestiwewspomnianymliście:najednejszali
walczącyrobotnicyKrólestwaiRosji,nadrugiejzaś–bierność,chociażbyszlachtygali-
cyjskiej,czyniedostatecznawiarygodnośćsocjalistycznegoUNaprzodu”.
WkorespondencjizPikiemrzadkowymienianisąinniludziepióra.Wzmiankowa-
nisą:Staff,Nowaczyński,Jedlicz,Uprzemiły”ŻeromskiorazniedarzonasympatiąMaryla
Wolska.Pojawiasiętakżeporębianin,JanBulas.OnrównieżzostałprzezOrkanazapo-
znanyzzałożeniamiUteoriisocjalnej”.Tymrazempisarzdokonałbłędnegowyboru.List
zdnia27XI1905rokumógłbysugerować,żerozczarowanyOrkanzrywastosunkizma-
larzemirzeźbiarzemporębskim
193
,panujejednakopinia,żepozostaliprzyjaciółmi.
WlatachtychOrkanprowadziłtakżeożywionąkorespondencjęzJulianemMar-
chlewskim
194
.Pisarzpokładałwielkienadziejewewspółpracyzmonachijskimwydaw-
nictwemtegodziałaczaruchurobotniczego.Liczyłm.in.nawydanieczęściutworów
wjęzykuniemieckim.WpierwszejdekadzieXXstuleciabywałuOrkanaJonasFraen-
kel,profesoruniwersytetuwBernie,któryprzełożyłmukilkautworóworazdokonał
poprawekwprzekładach,wykonanychwfirmieMarchlewskiego.
192
J.E.Płomieński,op.cit.,s.23.
193
Orkanżywiłnadzieję,żenawzórUSzkołypodhalańskiej”onijegokrajanstanąsięzalążkiemnowej
USzkołyporębskiej”.
194
OrkanwysłałdoJ.Marchlewskiego10listówwlatach1903-1905.
XLVIII
