Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.
WzachowanejkorespondencjiWładysławaOrkanaważnemiejscezajmujązgroma-
dzonewewrocławskimOssolineumjego122listydoMariiiBolesławaWysłouchów
71
,
znanychdziałaczyruchuludowego.Wtejspuściźnieszczególniewartościowesąlistyad-
resowanedoMariiWysłouchowejzlat1899-1905.
ZnaczenieprzyjaźnizWysłouchowąijejmężemnajtrafniejoddaliStanisławPigoń
iJózefDużykwswychcennychksiążkachożyciuidzielegorczańskiegoartysty.
UOpieka,jakąWysłouchowaroztoczyłanadmłodymOrkanem–piszePigoń–wnet
stałasięzrządzeniemwprostopatrzności.Organizującpismodlakobietwiejskichpt.UPrzo-
downica”,zwróciłasięonawroku1899donieznanegojeszczeosobiście–początkującego
pisarza,autorajednegopodówczastomunowel,poznawszysięodrazunajegotalencie
ipragnącgozużytkowaćwswejdziałalnościideowo-publicystycznej.Stosunkitakna-
wiązanestałysięwnetzażyłe,objęłyteżmatkępisarzawsławionąjużpodówczaspiórem
Sewera,aprzetrwałyażdoroku1905,rokuśmierciWysłouchowej”
72
.
UObojeWysłouchowiedarzyliOrkananietylkodobrymsłowemiprzyjacielskąradą,
alepomagalimumaterialnie,udzielalizaliczekipożyczek.Jakżeszczerzeiserdecznie
WysłouchowaprzyjmowałapraceOrkana,jakąradościąbyłydlaniej,nieliczneniestety,
wiadomościpisarzaoukończeniujakiegośdzieła”
73
.
OokolicznościachpoznaniasiępisarzazWysłouchaminiewielewiadomo.Żyjącado
dziśichrodzinaniewzbogacadotychczasowejwiedzyozwiązkachWysłouchówzOrka-
nem.Wiadomotylko,żeUokoło1899rokuMariadowiedziałasięwKrakowieoistnieniu
dwudziestotrzyletniegoFranciszkaKsaweregoSmreczyńskiego,pisującegowierszepod
pseudonimemWładysławOrkan.Ktośzeznajomychpokazałjejtewiersze,dodającjed-
nocześnie,żeówmłodyczłowiekjesttrudnywewspółżyciu,niesłowny,drażliwy,popędli-
wyitd.Zainteresowałasięnim,wszakbyłondzieckiemwsiipoetą”
74
.
Wydajesię,żelistydoMariiWysłouchowej,obejmująceokreszaledwie5lat,stano-
wiąjedenznajciekawszychinajwartościowszychfragmentówcałegodorobkuepistolo-
graficznegoOrkana.BadaczespuściznypoOrkaniewielokrotniesiędoniegoodwoływali.
Lata1899-1905toczaszjednejstrony–rozgłosuliterackiego,zdrugiejzaś–przewarto-
ściowań:zarównotwórczych,jakipersonalnych–wewnętrznych.Listytesądodziśży-
wymwlekturzedokumentempracynadpowieściąWroztokach.Ukazująpisarzadecydu-
jącegosięnawybórwydawnictwadlaswojejnajgłośniejszejpowieści,jakrównieżliczne
przerwywpracynadtekstem.Wynikałyonezniedostatecznegozainteresowaniafirm
wydawniczychpowieściąorazzUkupieckiego”charakterustosunkówpisarz–wydawca.
Wkonsekwencjiprowadziłydoczęstychzałamańwewnętrznychautora.Biorącpoduwa-
gętakżezwykłytrybpostępowaniaartysty,chwilaukończeniapowieścistawałasięcoraz
71
Ossol.,sygn.:7181/II,7188/II,12295/III.
72
S.Pigoń,WładysławOrkan…,s.62.
73
D.Wawrzychowska-Wierciochowa,Wysłouchowa.Opowieśćbiograficzna,Warszawa1975,s.364.
74
Ibidem,s.363-364.
XVII
