Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
10Komórkinerwoweiprzewodnictwonerwowe
Scenariusztakisprawdzasięświetniewprzy-
padkukomórekskóryczykrwi,któreorganizm
złatwościązastępujenowymi.Jednakżemózgkrę-
gowcówniewymienia–pozanielicznymiwyjątkami
–uszkodzonychneuronów.Gdybyśmyzatemmusieli
poświęcaćkomórkimózguprzykażdejinfekcjiwiru-
sowej,niewyszłobytonamnadobre!Abyzminima-
lizowaćryzykonieodwracalnychuszkodzeńmózgu,
organizmobudowujemózgowenaczyniakrwionośne
ciasnoupakowanymikomórkami,którenieprze-
puszczająwiększościwirusów,bakteriiiszkodliwych
substancji.
Pewnewirusypokonująjednakbarierękrew–
mózg(Kristensson,2011).Cosięwówczasdzieje?
Kiedywiruswściekliznyprzedostajesięprzezbarierę
krew–mózg,zakażamózgiprowadzidośmierci.
Przeztębarieręprzenikarównieżkrętekkiły,conie-
siezesobądługotrwałeipotencjalnieśmiertelne
skutki.Mikroglejlepiejradzisobiezkilkomainnymi
wirusami,którewnikajądomózgu–wywołujeodpo-
wiedźzapalną,którazwalczawirusa,niezabijając
przytymneuronu(Ousman,Kubes,2012).Odpowiedź
tamożejednakutrzymywaćwirusawryzachbez
zniszczeniago.Kiedywirusospywietrznejprzedo-
staniesiędokomórekrdzeniakręgowego,cząstki
wirusapozostająwnichjeszczedługopowyelimi-
nowaniuzresztyorganizmu.Wirusmożewyłonić
sięzrdzeniakręgowegonawetpokilkudziesięciu
latachiwywołaćbolesnąchorobę,zwanąpółpaś-
cem.Podobniewirusopryszczkinarządówpłcio-
wychukrywasięwukładzienerwowym,nieczy-
niącwnimwiększychszkód,aleodczasudoczasu
sięujawniaipowodujenoweinfekcjenarządów
płciowych.
Jakdziałabarierakrew-mózg?
Budulcembarierykrew–mózg(rys.1.11)sąkomórki
śródbłonkatworząceścianynaczyńwłosowa-
tych(Bundgaard,1986;Rapoport,Robinson,1986).
Winnychtkankachkomórkitesąoddzieloneod
siebiemałymiszczelinami,wmózgunatomiastsą
takściślezesobąpołączone,żeblokująprzejście
wirusów,bakteriiiinnychszkodliwychsubstancji.
Skorobarierakrew–mózgjesttakdobrąochroną,
todlaczegoniemająjejwszystkieinnenasze
narządy?Otóżbarieratazatrzymujenietylkoszkod-
liwe,aleipożytecznesubstancje,doktórychnależą
wszystkierodzajepaliwaorazaminokwasy,czyliele-
mentybudulcowebiałek.Żebyumożliwićimprze-
chodzenieprzezbarierękrew–mózg,mózgpotrze-
bujespecjalnychmechanizmów,któreniewystępują
gdzieindziejworganizmie.
CO
naczynie
krwionośne
2
tkankanerwowa
transportaminokwasów
duża
cząsteczka
transportglukozy
O
2
CO
2
cząsteczkarozpuszczalna
naładowane
cząsteczki
-
wtłuszczach
+
tkankanerwowa
O
2
ścisłe
połączenie
między-
komórkowe
komórka
śródbłonka
Rysunek1.11Barierakrew-mózg
Większośćdużychcząsteczekorazcząsteczekmającychładunek
elektrycznyniejestwstaniepokonaćbarierykrew-mózg.Barierę
tęłatwopokonująnatomiastmałecząsteczkipozbawioneładunku
elektrycznego,takiejakO
2iCO
2,atakżepewnecząsteczkirozpusz-
czalnewtłuszczach.Glukozaiaminokwasyprzechodząprzezbłonę
zapomocątransportuaktywnego.
Żadnegospecjalnegomechanizmuniewyma-
gająmałecząsteczkinieposiadająceładunkuelek-
trycznego,takiejaktlenidwutlenekwęgla,które
swobodnieprzechodząprzezścianykomórek.
Łatwoprzenikająteżcząsteczki,którerozpuszczają
sięwtłuszczachbłonykomórkowej.Należądonich
witaminyAiDorazwszystkiesubstancjepsycho-
aktywne:odantydepresantówiinnychlekówpsy-
chiatrycznychponarkotykitakiejakheroina.To,jak
szybkodanasubstancjapsychoaktywnazaczyna
działać,wdużejmierzezależyodtego,jakłatworoz-
puszczasięwtłuszczach,atymsamymprzekracza
barierękrew–mózg.
Wodaprzenikaprzezspecjalnekanałybiałkowe
wścianiekomórekśródbłonka(Amiry-Moghaddam,
Ottersen,2003).Wprzypadkuinnychsubstancji
mózgkorzystaztransportuaktywnego,czylipro-
cesu,wktórymspecjalnebiałka,zużywającener-
gię,przepompowującząsteczkizkrwidotkanki
