Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
Wprowadzenie
wywołujemyśli,czyteżmyślikierująaktyw-
nościąmózgu(np.Miller,2010).Wedługstanowi-
skamonistycznegoprzypominatopytanie,czy
ruchcząsteczekjestskutkiemtemperatury,czy
temperaturajestskutkiemruchucząsteczek.
Żadneniejestskutkiemdrugiego;jednoidrugie
jestpoprostuinnymsposobemopisywaniatego
samego.
3.Należyostrożniepodchodzićdokwestii,cojest,
aconiejestwyjaśnieniem.Naprzykładosoby
cierpiącenadepresjęmająmniejsząniżzwykle
aktywnośćwpewnychobszarachmózgu.Czyto
tłumaczy,dlaczegodoświadczajądepresji?Nie.Dla
ilustracjirozważfakt,żeosobyzdepresjąprze-
jawiająrównieżmniejsząniżnormalnieaktyw-
nośćwnogach.(Chodząmniejniżinniludzie.)
Nieaktywnenoginiewywołałyprzecieżdepresji.
Przypuśćmy,żeodkryjemyrównież,żepewne
genywystępująuosóbzdepresjąrzadziejniż
przeciętnie.Czytaróżnicagenetycznawyjaśnia
depresję?Itymrazemodpowiedźbrzmi:nie.Może
byćpożytecznymkrokiemwkierunkuwyjaśnienia
depresji,kiedyjużzrozumiemy,zacoodpowiadają
tegeny,alesamaróżnicagenetycznaniewyjaś-
nianiczego.Krótkomówiąc,powinniśmyunikać
wyolbrzymianiawnioskówzjakichkolwiekbadań
naukowych.
Biologicznewyjaśnieniazachowania
Zdroworozsądkowewyjaśnieniaczyjegośpostępo-
waniaczęstoodwołująsiędointencji,naprzykład:
UZrobiłto,gdyżstarałsię…”alboUZrobiłato,ponie-
ważchciała…”.Częstojednakniemamypodstaw,
byzakładaćintencje.Czteromiesięcznyptak,który
porazpierwszymigrujenapołudnie,najprawdo-
podobniejniewie,dlaczegotakrobi.Jeślinastępnej
wiosnyskładajajo,wysiadujejeibroniprzeddra-
pieżnikami,toitymrazemniemapojęciadlaczego.
Równieżludzieniezawszepotrafiąpodaćpowodu
własnychzachowań.Przykładamimogąbyćziewa-
nielubśmiech.Ziewamyiśmiejemysię,ajednak
nieumiemywyjaśnić,czemutosłuży.Intencjesą
wnajlepszymraziesłabąformąwyjaśnienia.
Wprzeciwieństwiedowyjaśnieńzdroworozsąd-
kowych,biologicznewyjaśnieniazachowaniamożna
podzielićnaczterykategorie:fizjologiczne,ontoge-
netyczne,ewolucyjneifunkcjonalne(Tinbergen,
1951).Wyjaśnieniafizjologicznewiążązachowanie
zaktywnościąmózguiinnychnarządów.Odwołują
siędomaszyneriiciała,awięcnaprzykładdoreakcji
chemicznych,dziękiktórymhormonyoddziałują
namózg,albododrógnerwowych,zapomocąktórych
sterujeonskurczamimięśni.
Terminontogenetycznypochodziodgreckich
słówoznaczającychpochodzenie(czyligenezę)bytu.
Wyjaśnienieontogenetyczneopisujerozwójjakiejś
strukturylubzachowaniazuwzględnieniemwpływu
genów,odżywiania,przebytychdoświadczeńoraz
interakcjimiędzytymiczynnikami.Naprzykładmęż-
czyźniikobietyprzeciętnieróżniąsiępodwieloma
względami.Niektóreztychróżnicmożnapowiązać
zwpływemgenówlubhormonówprenatalnych,
częśćjestuwarunkowanawpływamikulturowymi,
wielemazwiązekzjednymidrugim,ajeszczeinne
czekająnadalszebadania.
Wyjaśnienieewolucyjne(albofilogenetyczne)
poleganaodtworzeniuewolucyjnejhistoriidanej
strukturylubzachowania.Charakterystycznecechy
danegozwierzęciaprawiezawszesąmodyfikacjami
cechwystępującychwgatunku,zktóregosięwywo-
dzi.Naprzykładskrzydłanietoperzytozmodyfiko-
wanełapy,akolcejeżozwierzatozmodyfikowane
włosy.Jeślichodziozachowania,tonaprzykład
Dorr/PremiumStock/JupiterImages/IndigoImages
Naukowcyspierająsię,jakajestfunkcjaziewania.Mechanizmy
mózgowetworząwielezachowań,któreprzejawiamy,
niewiedzącdlaczego.
