Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podtymwzględemjednakrozwinęłabardzopożytecznądziałalność.Pozatym
wszelkieżyciezbiorowemusiałosięskupićwdomachprywatnych.Zamoż-
niejsiprowadzilitzw.„salony”,gdzieodbywałysięlicznezebraniawybitniej-
szychprzedstawicieliinteligencji.Dotegotypuzebrańnależaływieczory
uDeotymy(Łuszczewskiej)97lubteżudrBenniego98,gdziezbieralisięlitera-
ci,ludziepracującynaukowo,publicyści,wybitnilekarze,adwokaciitd.
WsalonieBenniegoomawianowścisłymgronieróżnesprawyspołeczne,
anawetpolityczne.WzwiązkuztymsalonemdrBenniegousłyszałemporaz
pierwszyowolnomularstwie,mówionosobiebowiemraptem,iżdrBennijest
masonemiżepozanimstoiloża,którawtensposóboddziaływanaszersze
kołainteligencji.Nazebraniachtychodgrywałdużąrolęprof.SzymonAske-
nazy99.Dokładniejszewiadomościowolnomularstwiezdobyłemznacznie
później,afaktydowodząceistnienialóżwPolscepoznałemdopierowodbu-
dowanympaństwiepolskim,oczymbędziemowanawłaściwymmiejscu.
DziałalnośćpodobnądopowyżejwymienionejprowadziłwWilnieadw.Wrób-
lewski,któregotakżepomawianooto,żenależydowolnomularstwa.
Życiespołeczneikulturalnepolskieujawniałosięwczasopismach,
wdziennikachiwwydawnictwachksiążkowych.Najbardziejrozpowszech-
nionymdziennikiembył„KurierWarszawski”,którynależałwówczasdo
rodzinyLoewentalów.Pisywaliwnimnajwybitniejsipublicyści.Mimoto
zakresjegotreścibyłbardzoograniczony,bozdziedzinypolitykiwewnętrz-
nejmożnabyłopodawaćtylkokomunikatyrządowelubtłumaczeniaarty-
kułów„WarszawskiegoDniewnika”.Samodzielniemożnabyłopisać,itobar-
dzopowściągliwie,opolitycemiędzynarodowej.Wiadomościbieżące,artyku-
łyosprawachmiejskich,artykułygospodarczeikulturalnebyłytakżebar-
dzosurowopilnowaneprzezcenzurę.Późniejobok„KurieraWarszawskiego”
zjawiłsięzałożonyprzezsecesjęzniego„KurierCodzienny”izałożonyprzez
zręcznegowydawcęFryzego„KurierPoranny”.„Słowo”miałoprenumerato-
rówgłównienaprowincji.Kołaideoweskupiałysiękołotygodników,takich
jak„PrzeglądTygodniowy”,któregonajpiękniejszymokresembyłyczasy
panowaniaprądupozytywistycznego,lubjakpóźniejzałożona„Prawda”
Świętochowskiegolub„Głos”PotockiegoiPopławskiego(założonywr.1887).
Młodziprzyrodnicyskupialisiękołotygodnika„Wszechświat”.Zichgronawy-
szłoszeregpoważnychuczonych,którychwidzieliśmypóźniejnakatedrach
uniwersyteckichwPolsceodrodzonej.Sprawieoświatyluduwiejskiegosłu-
żyły–„GazetaŚwiąteczna”założonaprzezKonradaPrószyńskiegowr.1881,
apóźniej„Zorza”,redagowanaprzezMieczysławaBrzezińskiego100.
Byłemzbytmłody,bybyćwbliższychstosunkachzewspomnianymipo-
wyżejprzejawamiżyciaspołeczeństwawarszawskiego.Słyszałemonimod
starszych,przysłuchiwałemsięrozmowomnatetematyito,cozapamięta-
łem(uzupełniwszydatami),podałempowyżej.Zprzedstawicielamitej(zdzi-
———
———
——
97ŁuszczewskaJadwiga,pseud.Deotyma(1834-1908),pisarkasławionaiwykpiwanajakoimprowiza-
torkawsalonieliterackimmatkiiwłasnym;autorkapowieścihistorycznych,poematówiwierszy.
98BenniKarol(1843-1916),lekarz,społecznik;ordynatoroddziałuchirurgicznegowSzpitaluDzie-
ciątkaJezuswWarszawie;zasłużonynapoludziałalnościspołecznejifilantropijnej.
99AskenazySzymon(1866-1935),historyk,dyplomata,profesorUniwersytetuLwowskiego(1902-
-1914);wczasiewojny(1914-1918)wSzwajcariibyłwspółwydawcączasopisma„MoniteurPolo-
nais”;pierwszypolskiministerpełnomocnyprzyLidzeNarodów(1920-1923);późniejwWarsza-
wiezajmowałsiębadaniemdziejówPolskiXVIIIiXIXw.
100BrzezińskiMieczysław(1858-1911),publicysta,redaktor„Zorzy”(1909-1911),członekLigiNaro-
dowej(odok.1895).
65
