Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Najwięcejstycznościmiałaszerszapublicznośćzpolicją.Zamoichlat
warszawskichbyłoberpolicmajstrempłkMeyer,którybardzogorliwieczu-
wałnadporządkiemwmieście.GdychodziłemprzezNowyŚwiatiKrakow-
skiePrzedmieścieowczesnejgodziniedoszkołyrealnej,spotykałemgoczę-
sto,gdywtowarzystwiekomisarzacyrkułowegoirewirowychobchodziłdo-
my,wywoływałstróżówikarciłich,gdyczegośzaniedbali.Cyrkułamizarzą-
dzalikomisarze,mającdopomocyrewirowych,którzymielipodswąopieką
poszczególneulicelubichodcinki.Cirównieżmielidodyspozycjizwykłych
policjantów,noistróżów,którzybylinajniższymorganempolicyjnym.Stróż
byłobowiązanywieczoremsiedziećprzedbramą,woznaczonejgodzinie
bramętęzamykaćiotwieraćjątym,którzypogodzinieoznaczonejwracali
dodomu.Byłatoprawdziwie„psiasłużba”,atotymbardziej,żepolicja
wymagałaodnich,byszpiegowalimieszkańcówdomuidonosili,jeślisię
działocośzjejpunktuwidzeniapodejrzanego.Niejedną„wsypę”zawdzię-
czalidziałaczekonspiracyjnizbytniejgorliwościstróża,niejednegouchronił
przedpobytemwCytadelistróżżyczliwyidobrzemyślący,boitakichbyło
wielu.Szpiegostwopolitycznebyłobardzorozwinięteidobrzerozpoznawa-
ne.Dosprawiprzestępstwpolitycznychbyliżandarmi.Onirobilirewizje
nocamiwmieszkaniach,wywoziliaresztowanychdoCytadeli,robiliobławy,
razemprzypomocykozaków,wczasiemanifestacjiulicznych,nadzorowali
więźniówwCytadeliiprowadziliśledztwopolityczne.Banosięichiunika-
no.WcyrkułachbylioczywiścieurzędnicyRosjanie.Byłytourzędyciasne
ibrudne,robiłyprzygnębiającewrażenie.Dodziśdniapozostaływmejpa-
mięcijakonajwstrętniejszespelunki.Bezłapówkitrudnobyłownichzała-
twićnajdrobniejsząnawetsprawę.Byłustalonyobyczaj,żepetentmiędzy
papierylubdo„proszenia”(prośby)wsuwałrublalubtrzy–zależnieod
ważnościsprawy;urzędnikzaśprzeglądałjązawszeuważnieigdyspo-
strzegłbanknot,zsuwałgozręcznietak,bynikttegoniewidział,dootwartej
trochęszufladyswegobiurka.Wielokrotnieobserwowałemtęinteresującą
operację.Bralioczywiściełapówkiiważniejsiurzędnicy,doświadczenie
wtymzakresiemiałemtylkowbiurzepaszportowymwratuszuprzywyra-
bianiupaszportuzagranicznego.Kosztowałon–jeślisięniemylę–15rubli.
Drugietyledodawałosię,bygomiećprędkoiwporządku.Łapówki–dawna
tradycjabiurokracjirosyjskiej,odczasówgdywładzecentralneniepobiera-
łyopłat,leczpozostawiałyjedobrejwolipetentówigodziłysięztym,że
urzędnikwtensposóbumożliwiałsobieżycie.Muszęjednakzaświadczyć,
żeurzędnikrosyjski,gdywziąłłapówkę,touważałsobiezaobowiązekwy-
konanietego,zacotęłapówkędostał.Pamiętamwypadki,żewiedząc,iż
sprawyzałatwićniemożna,odmawiałwzięciałapówki.Miałemnawettaki
wypadek,żeniemogączałatwićsprawy,zwróciłmidanemupieniądze.Inne
zapanowałypodtymwzględemobyczajepodrządamipolskimi.Łapownic-
twobyłorzadsze,natomiastczęstebyływypadki,żeten,cowziąłpieniądze,
niepoczuwałsiędoobowiązkuwywzajemnieniasięzanieinajspokojniej
nicniezrobiłlubniezałatwił.
Podobniejaknaprowincji,wWarszawienieutrzymywanozRosjanami
żadnychstosunkówtowarzyskich.Wyjątekstanowiłatylkoarystokracja
iplutokracja,którychprzedstawicielemieliróżneinteresyzadministracją
rosyjskąizałatwialijenazebraniachprywatnychitowarzyskich.Otym
wszakżeszerszapublicznośćniewiedziała.Czasemtylkorozchodziłysię
63
