Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
siędooddziałuLangiewicza18,którywojowałnapołudniuKrólestwaKon-
gresowego.RzewniewspominałstryjKazimierzteczasy–biwakiwlasach,
przemykaniesięwśródwzgórzijarówziemikrakowskiej,utarczkizpiechotą
rosyjskąikozakami,bitwynajczęściejzakończoneniepowodzeniami,wresz-
cieklęskęostatecznąirozproszenieoddziału.Byłytowszystkodlamnie
opowieścijakztysiącaijednejnocy.Ówwódz,Langiewiczwyrastałdoroz-
miarówbohaterawalkoojczyznę.Jegoadiutantka,pannaPustowójtówna19
byłajakbyjakąśboginiątajemnicząidobrotliwą.Takimipozostaliwpamię-
cistryjaKazimierza,takimibyliwmojejmłodzieńczejwyobraźniidodnia
dzisiejszegonicniezasłoniłotychwspomnień.Apotemwięzienie,długa
podróżnawschódidziejepobytunaSyberii.Szczegółówniepamiętam,po-
zostałomitylkojakieśbolesnewspomnieniejakichśdotkliwychcierpień,
apotemnieskończonychprzestrzenipokrytychbiałąpowłokąśniegu,
wreszciezapobiegliwejpracy,bysięutrzymaćprzyżyciu.Wreszciepowrót
dokraju...Siedzącwkącie,słuchałemprzezdługiewieczorytychopowia-
dań,jakbajeknajpiękniejszychinajcudowniejszych,amyśldziecinnapra-
cowałazwysiłkiemnadzrozumieniemichsensu.Izjawiłosięwumyśle
dziecinnymnajprzódpytanie–dlaczegotenkraj,którybyłdlamnietak
pięknyikochany,dlaczegociludziedobrzyiszlachetni,którzymnieotacza-
li,skazanisąnatakiecierpieniainatakązależnośćodjakichśsiłniezna-
nych,awrogich?Irodziłosięwmózgumarzenieotym,bytozmienić,byna
tychpolachmazowieckichiwśródludzijezamieszkującychzapanowała
wolność,możnośćżyciawedługwłasnychpojęćoszczęściu.
Później,wciągudługichlatnieopuszczałymnietewspomnienia.Wyro-
biłemsobiepoglądyinapolitykęNapoleonainazachowaniesięwobecnie-
goPolaków,zdobyłemjasnysąd,wynikającyzjasnychprzesłanekpolitycz-
nychnapowstaniestyczniowe.Odbiegłemwswychpoglądachisądachda-
lekoodpolitykiromantycznej,którąszedłnaródpolskiprzezcałestulecie.
Trudnomijednakniestwierdzićwpływunamnietradycjiwalklegionów
ipartyzantkipowstańczej,awszakopowiadańtakichsłuchałocałepokole-
niemojeiuległoichwpływowi.Czynienależytegozaliczyćjakowkładu
dodatniegowdalszedziejenarodu?
Udorosłychmyślprowadzidoczynu,udzieciuzewnętrzniasięwzaba-
wach.GdyprzebywałemwGawłowieiprzygotowywałemsięwrazzbratem
moimciotecznymStanemTryniszewskimdozdaniaegzaminudoklasy
2-giejszkołyrealnej,wymyśliliśmytakązabawę.Podzieliliśmycałąpo-
wierzchnięzieminanowepaństwa,wyobraziliśmysobie,żekażdyznas
isiostraStasiajesteśmykrólamiirządcamitychpaństwizaczęliśmytwo-
rzyćdalszeichżycie.Każdytydzieńbyłnowymrokiemitakwciągumiesię-
cyrodziłysięnamwnaszejwyobraźnidalszedziejeświata.Polskawdaw-
———
———
——
18LangiewiczMarian(1827-1887),generał,dyktatorwokresiepowstaniastyczniowego.Od1860r.
wykładowcawszkolewojskowejwParyżu,późniejwCuneo.Wpoczątkowymokresiepowstania
naczelniksiłzbrojnychwojewództwasandomierskiego,dowodziłkilkutysięcznymoddziałempo-
wstańczym,związanyzobozem„białych”.Dnia10III1863r.ogłosiłsiędyktatorem.Pobitwiepod
Grochowiskami(18III1863)podzieliłswójoddziałnakilkamniejszych,samzaśopuściłpole
walkiiudałsiędoGalicji,gdziezostałaresztowanyprzezAustriaków.W1865r.zwolnionyzwię-
zienia,osiadłwSolurzewSzwajcarii.W1867r.wstąpiłdoarmiitureckiej.
19PustowójtównaHenryka(1838-1881),działaczkapatriotyczna,córkacarskiegogenerała,czynna
wokresiemanifestacjipatriotycznychwLublinie.W1861r.zesłananaSyberię,zbiegłazagrani-
cę.WpowstaniustyczniowymbyłaadiutantemM.Langiewicza,poupadkupowstaniaprzebywała
naemigracjiwParyżu.
25
