Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przeczyszczanie,wymiotyilewatywy),jakifizykalne(polegająceprzedewszystkim
naużywaniumachinyDarwina,takzwanejwirownicy,wktórejobracanochorego
ażdowytryśnięciakrwiznosa,ust,uszu,comiałopobudzićmelancholikówlub
poskromićwybuchowych;stosowanoteżprzetrzymywaniewskrzyniachoraz
zapiekaniegłowywrozpalonympiecu),tojednakwPolscenigdyniestosowano
tegodrugiegotypuleczenia.Równieżzporadnikówtamtegookresu,poczynając
odwydanegow1715roku
CompendiumMedicumAuctum
,dowiadujemysię,iżnie
używanounasleczeniafizykalnego,leczjedynieupustykrwiimoczenienóg
wziołach.Szaleństwo(
Phrenesis
)postrzeganotujakoutratęrozumu,której
towarzyszązapalczywośćiwysokagorączka,mająceprzyczynęwchorobach
mózgu(adokładniej:wzapaleniumembranmózgu).Powtórzeniemtychkoncepcji
jestporadnikJakubaKrzysztofaHaura
Oekonomikaziemiańskageneralna
z1744
roku.Natomiastwdziele
AlbertNowy,czyliTeraźniejszy
(1790)namanię,czyli
szaleństwo,zalecasię„wyczyścićchorego”zapomocą„womitówilaxacyi”(tojest
środkówwymiotnychiprzeczyszczających),uśpićgowczasie,gdytrzyma
wwodzieręceinogi,apoobudzeniuprzykładaćnaogolonągłowętłuczonyoset.
Poradnikmedyczny,wktórymporazpierwszyniezwykledrobiazgowoomówiono
chorobypsychiczne,jestdziełemLudwikaPerzyny(Rothe,1892).Stworzona
tuzostałarównieżprekursorskanomenklaturachoróbpsychicznych.„Histerię”
Perzynaoddajezapomocąterminu„napuszenie”izgodniezgreckąetymologią
nazywająpoprostu„macicą”,bądźteż„dziwactwemmacicznym”.Melancholia
zyskujemiano„smutnoduru”,nimfomania–„chłopoduru”,somnambulizm
to„nocobłąd”,chorobliwanostalgiato„domarad”,opętanieto„demonomania”,
halucynacjeto„wadazdawaniasię”4,natomiasturojeniato„zjawiennictwo”.
Ponadtomowajestoepilepsji,nazywanej,takjakzdarzasięidziś,„wielką
chorobą”,orazomaniijako„szaleństwie”.Codopojęcia„durnowatości”,Perzyna
(1793,s.192)stwierdza:„mimowolnewyobrażeńpowodowanie,odprzedmiotów
zewnętrznychodbłąkającesiędurnowatościązowią”.Trzebatuodróżnić
„durnowatą”(kobietęcierpiącąnaobłęd)od„durnicy”,czyli„głupiodurnejbaby”
(Linde,1807,s.551).Znajdujemyrównieżtakiepojęcia,jak„upiorówudawanie”,
„vampirismus”,„coribantismus”,„fanatismus”,któreodnosząsiędokuglarstw,
czyliobłędusymulowanego.PodejściePerzynydowieluzjawiskzwiązanych
zopętaniemimagią,wtamtymokresiejednoznaczniewiązanychzesferą
sakralną,cechowałosięnowatorstwemnaturalistycznejpodejrzliwości.Duchowny
demaskujeczęśćtychzjawisk,pisząc,iżniejednokrotniekobietyzCzęstochowy
udająopętanie(Perzyna,1793).
Wpóźniejszymokresiepolskienazewnictwochoróbumysłowychkonstytuowało
sięzasadniczodziękipodręcznikompsychiatrii.Pierwszyznich,pochodzącyz1845
roku,wydałwłasnymsumptemBartłomiejFrydrych.Znajdziemytamjużpełną
ojczystąnomenklaturępsychiatryczną.Frydrych(1845,s.7)wyróżniazatem(1)
niedołęstwo(
Idiotie
),rozumianejako„takistanwładzumysłowych,uczućifunkcji
zachowawczych,żeteprzymiotyoznaczająceczłowieka,albonieistniały
odurodzenia,albowrozwijaniusię,takwcześniezostaływstrzymane,żeniemogły
dojśćdotejdoskonałości,jakajestpotrzebna,dozachowaniasamoistnościido
pełnieniaczynówmoralnych”.Następniewymienia(2)otępiałośćumysłową
(
Demence
),którajestosłabieniemwładzumysłowych,różniącymsię
odniedołęstwatym,żezdarzająsiętuokresyprzytomności.Otępiałośćjeststanem
pochodnym,następstwemmiędzyinnymiobłąkaniaczyprzywidzeń,wodróżnieniu
odniedołęstwa,którejestwrodzone.Inneobjawyotępiałościumysłowejtomiędzy
innymi:nałógzbieranianaprzykładsłomyczykamieni,spowolnienieczynności
ruchowychiumysłowych,problemyzzapamiętywaniem(coprzypominazespół
otępienny).DalejFrydrychomawia(3)głupowatość(
Stupidite
),którą
charakteryzujejakogwałtowneprzytłumienie„wszystkichzdolnościumysłowych,
uczućmoralnychiczućzachowawczych,zjawiającesiębezgorączkiileczyćsię
dające”(1845,s.18).Przypadłośćtaniekiedypowstaje„samaprzezsię”,aprzed
