Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.PolskamyślpsychiatrycznawXIXwieku–spóźnioneechomyśli
zachodniej?
Samahistoriamusipozostaćtajemnicą,którąsię
kontempluje,aniełamigłówką,którąmożna
rozwiązać.Celempisarstwahistorycznegojestzatem
raczejgmatwanieniżrozsupływanie.
HaydenWhite
Prozahistoryczna
PodkoniecXIXwiekuwybitnypolskifilozofmedycynyWładysławBiegański(1896,
s.II)zadawałsobiepytanie,czy„gdybyrozwarłasięjakaśprzepaśćipochłonęła
wszystkiepracelekarzypolskich”,to„naukawszechświatowastraciłabynatym
cokolwiek?”,iodpowiadał,iżbezpolskiegowkładumedycynaświatowa
pozostałabytym,czymjest.Zastanawiającsięnadprzyczynamitakiegostanu
rzeczy,doszedłdowniosku,żetasmutnakonstatacja,najakąprzystaćmusikażdy
szczeryhistorykpolskiejmedycyny–szczególniezaśpsychiatrii,będącej,jaksię
zdaje,efektemprzetrawienianietylenawetpsychiatriiświatowej,coniemieckiej
(Mazurkiewicz,1912)–jestwynikiemniedbałościonasząrodzimąmyśl
izapatrzeniawideeeuropejskie:„byliśmyechemZachodu,leczechemwiecznie
spóźnionym”(Biegański,1896,s.III).ZdaniemBiegańskiegonasłuchujemytylko
„echazZachodu”,samizaśniepotrafimystworzyć„hasła”,któretymrazem
ruszyłobywodwrotnymkierunku–zeWschodu.JedynerozwiązanieBiegański
widziałwspotęgowaniurodzimychodgłosówecha,takbywefekcieowohasło
wreszciesięwydobyło.Idączatąmetaforą,którawydajesięlepiejniżinne
oddawaćspecyfikęhistoriipolskiejpsychologiizaburzeń,każdączęśćbędę
rozpoczynaćodpróbypodstawowejcharakterystykimyśli,któradocieraładonas
zZachodu.Ulotnośćtejrecepcjibędziewidocznawkonstrukcjirozdziałów
poświęconychhistoriiomawianychidei.Należypamiętać,żewtegotypu
rozważaniachnigdyniemożemybyćpewni,jakiekoncepcjewpłynęłynadanych
psychiatrów,tworzącychwłasneopisychoróbpsychicznych.
Częśćpoświęconapolskimkoncepcjompsychiatryczno-psychologicznymXIX
wiekuzostanieprzedstawionawpostacihasła.Takierozwiązaniepodyktowane
zostałobogactwemrodzimychtekstówarchiwalnych.Prezentowanetupolskie
materiałyźródłowe,któreniebyłyprzeznikogowcześniejanalizowane,domagają
sięprecyzyjnegowyartykułowaniadyskursupsychiatrycznegozpsychologicznymi
referencjami.Głównezagadnienieniniejszegostudium,którymjestzjawisko
melancholii,zostanierozpatrzonetaksonomicznie,znaciskiemnaspecyficzną
terminologię,koncepcjesymptomatologii,etiologiiiterapii.Zakładając,żetak
wypowiedzianehasłopolskiejpsychiatriiurodziłosięzechamyślieuropejskiej,
każdązwymienionychrodzimychideipowiązanychzpsychopatologią,poprzedzę
odpowiednimirozważaniamiwstępnymi.Pojawisięwięcrefleksjanatemat
głównychproblemówzwiązanychwspółcześniezhistorycznymwcieleniem
omawianegozjawiska.Będątozatemaktualnedebatypoświęconemelancholii.
Innymisłowy,mowabędzieośladachprzeszłościistniejącychwteraźniejszości,
któresączymśzgruntuodmiennymodsamychdziejówdanegozagadnienia
(White,2009).Chodzituowzmiankowaną„praktycznąprzeszłość”,czyli
przypuszczeniaformułowanewcelulegitymizacjiprzyjętegostanowiska,
pozostającąwfundamentalnymkonflikciez„historycznąprzeszłością”.
Kolejnąporuszanąkwestiąbędąeuropejskiedziejedanejideiodczasów
antycznychdoXIXwieku,zuwzględnieniempolskiejrecepcji.Tęczęśćmożemy
nazwaćpłaszczyznąecha,mieszczącąwsobietrudnądodyskursywnego
wyartykułowaniaatmosferęepoki,
Zeitgeist
.Rządzisięonabowieminnymi
prawaminiżwymagającajasnegozreferowaniamyślpolskichpionierów
psychopatologii,którychdokonaniaprzedstawionezostanąwkategoriachhasła.
Ograniczeniesięjedyniedoprezentacjiusystematyzowanejlokalnejmyśli
