Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Historiapojęć,historiaidei,historiaintelektualna
Psychopatologiaipsychiatriaprawdopodobnie
wstopniuwyższymaniżeliinnedziałymedycyny
potrzebujetakiejteorii,któranietylkoujmowałaby
stanaktualnyzagadnień,aletakżeichwymiar
czasowy–historyczny.
JerzyStrojnowski
PsychofizjologiaJędrzejaŚniadeckiego
Trudnosobiewyobrazićrealizacjęomówionychcelówbadawczychbezścisłego
ograniczeniazagadnień,przezktórychpryzmatzostaniepoddanyinterpretacji
bogatymateriałobejmującyszerokorozumianądziewiętnastowiecznąpolskąmyśl
psychiatryczną.Przedmiotemanalizywkolejnychczęściachbędązatemwybrane
problemyzwiązanezpojawieniemsięideichoróbumysłowychnaziemiach
polskich.Głównyprzedmiotrefleksjistanowitreśćideowa(Kalinowski,1959)pism
traktującychomelancholii,opróczniejzaśpoglądypsychologiczno-medyczne
natematpochodzeniachoróbumysłowychorazmożliwościichleczenia.
Niezależniejednakodwybranychzagadnieńszczegółowychtematykatawymaga
specjalnegorodzajumetodologii,którapozwoliłabynaanalizowanietekstów
ozróżnicowanejwartościiformie,zarównotychzkręgubeletrystyki,jakiściśle
naukowych.Wydajesię,żenajbardziejodpowiednichnarzędziopracowywania
tekstówźródłowychdostarcza–stosowanajużwpracachzobszaruhistoriimyśli
psychologicznejczydziejówpsychiatrii(Foucault,1969/2002;Porter,2003)–
dyscyplinaokreślanamianemhistoriiidei.Bywaonaniekiedynazywanahistorią
intelektualną,choćjakzostanietowykazanewdalszejczęści,bezpewnych
zastrzeżeńniemożnapostawićznakurównościpomiędzytymidziedzinami.
Przedprzystąpieniemdoszczegółowegoomówieniametodbadaniahistorii
psychopatologiizauważmy,żemożnawyróżnićdwazasadniczepodejścia:
klasyczneinieklasyczneujęciehistoriichoróbumysłowych.Odrazutrzeba
tuuwypuklićkwestięterminologiczną.Otóżmożnapisaćwtymkontekście
ohistoriinaukizajmującejsięzaburzeniamipsychicznymi,czyliodziejach
psychiatrii,czyteżpsychopatologii.Traktującjednakoczasach,gdytedyscypliny
niemiałyjeszczeustalonegostatusu,jakowyłaniającesięzinnychdziedzinwiedzy
iniedyskursywnychsposobówrozumieniafenomenuzaburzeniapsychicznego,
należałobymówićohistoriichoróbumysłowych.Takieujęcieznowujednakbudzi
wielewątpliwości,womawianymokresiebowiemrównieczęstoobokpojęć
medycznych,takichjakchorobaumysłowaczypsychiczna,używanookreśleń:
obłęd,obłąkanielubszaleństwo1,naoznaczenietego,codzisiejsza
psychopatologianazywazaburzeniempsychicznym.
Samatransformacjaterminologicznaz„szaleństwa”w„chorobęumysłową”
stanowiłaprzedmiotlicznychopracowańdotyczącychmedykalizacjitegozjawiska
(por.Foucault,1987;2000).Naziemiachpolskichjednak,gdziepsychiatriijako
dyscyplinyakademickiejjeszczeniebyłobądźdopieroraczkowała,zamienne
użycietychpojęćwydajesięzabiegiemuprawomocnionym.Pisanieo„historii
szaleństwa”nastręczajednaktrudnościnietylkonaturysemantycznej
(„szaleństwo”według
Słownikajęzykapolskiego
PWN(DrabikiSobol,2013)
maconajmniejczteryróżneznaczeniaitylkojednopokrywasięz„chorobą
umysłową”2),lecztakżeepistemologicznej,gdyżwedługniektórychhistoryków
myślipsychopatologicznej,używająckategorii„szaleństwo”,wpisujemysięniejako
wnurtkrytycznywobecpsychiatrii.Trzebasięzatemupewnić,czyużycietego
pojęcianieobligujedoprzyjęciaokreślonejmetodyanalizhistorycznych.Chodzi
tuoargumentacjęwysuniętąprzezEdwardaShortera(2005b,s.8),autorajednej
znielicznychpraczdziejówpsychiatriiprzetłumaczonychnajęzykpolski,wktórej
pisał:„Wkrótcekrytycepoddanosamopojęciechorobypsychicznej,zawsze
ujmowanewironicznycudzysłów.Zaczętonawetużywaćtakicharchaicznych
określeń,jakszaleństwoczyobłąkanie,abypodkreślić,żezaburzeniapsychiczne
