Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Proponowanaprzezniegometodasugeruje,żenajwięcejznacząwłaśniekoncepcje
tychmałoważnych,zapomnianychautorów,towichmyślibowiemnajlepiej
oddanezostałyideeinormymającedużowiększywpływnaumysłyprzeciętneniż
natewybitne,częstowyprzedzająceswojąepokę.Jesttotymsamympierwszy
argumentzaprzyjęciemmetodologiihistoriiidei,którejpoświęconazostaniedalsza
częśćrozważań.
Współczesnahistoriografiaoferujeszerokizakresnarzędzimożliwych
dozastosowaniawdziedziniehistoriimyślipsychologiczno--psychiatrycznej.Część
tychmetodmajużswoichprzedstawicieli,którzyjednaknierzadkopozostawiali
swojepracebezkomentarzanatematstosowanegowarsztatubadawczego.
Zawężeniepolaposzukiwańmetodologicznych,zgodniezprzyjętymiwpoprzedniej
częścizałożeniami,dohistoriinieklasycznychwymagaprzybliżeniatrzech
sposobówuprawianiahistoriografiipsychopatologii:historiipojęć,historiiidei
isiostrzanejhistoriiintelektualnej.Jednocześnienależywyjaśnić,dlaczegohistoria
pojęćzostanietupominięta(aprzynajmniejzmarginalizowana)narzeczdwóch
pozostałych.
TrudnopolemizowaćzkonstatacjąWładysławaTatarkiewicza(2004,s.5),który
rozpoczyna
Dziejesześciupojęć
odstwierdzenia,żehistorięnauki„możnaująć
dwojako:jakohistorięludzi,którzyjątworzyli,lubjakohistorięzagadnień,jakie
wniejbyłystawianeirozwiązywane”.Zgodziwszysięjużwcześniejnato,
iżniniejszerozważanianiebędątraktowaćoludziachzasłużonychdlahistorii
rodzimejpsychopatologii,leczozagadnieniachzwiązanychzchorobąumysłową,
nietrzebajednakkoniecznieprzyjmowaćzaTatarkiewiczem(orędownikiemhistorii
pojęć),żezadanietorealizujenajpełniejmetodapolegającanaprześledzeniu
historycznychzmianzawartościpojęcia„chorobaumysłowa”,aściślej–
„melancholia”.Takiepodejście,zwanerównieżhistoriąkonceptualną
(
Begriffsgeschichte
),rozpowszechnionegłówniewnauceniemieckiejzasprawą
ReinhartaKosellecka(2001),obiektembadańhistorycznychczynipojęcie.Celem
tejmetodyjesttłumaczeniezmiennościsemantycznejanalizowanychkategorii
językowychwichhistorycznymrozwoju.Wodniesieniudo„chorobyumysłowej”
oznaczatonaprzykładbadaniezmianyznaczeńtegopojęciazsensów
metaforycznychnazwiązanezokreślonąrzeczywistościąpsychicznąosób
cierpiącychnatęchorobę.Zwolennikiemhistoriikonceptualnejweksplorowaniu
dziejówpsychopatologiijestwspomnianyjużwybitnybadaczdziejówpojęć
psychiatrycznychBerrios(1988;2002;2010).Głównymargumentem
zastosowaniemtejmetodyjestjejkonkretność,stojącawopozycji
doabstrakcyjnościhistoriiidei(Koselleck,2001).
Wtymujęciu,koncentrującsięnazwyczajujęzykowym,poddajemyanalizie
pojęcie„chorobyumysłowej”,czyteż„melancholii”,odnotowujączmianyznaczeń
tychsłówwobrębiejednejkultury–kulturypolskiej–wokresiezamykającymsię
wwyznaczonychturamach(tj.odkońcaXVIIIwiekudoroku1900).Zewzględu
naniewątpliwąprecyzjęhistoriikonceptualnej,korzystamzniejrównieżwczęści
terminologicznej
Studiummelancholii
.Odrazujednaktrzebazaznaczyć
niewystarczalnośćtejmetody,takżejejnieprzystawalnośćdocelówwyznaczonych
niniejszejrefleksji,którepozwalaosiągnąćdopieropodejścieprzeciwne–historia
idei.
ZatwórcęhistoriiideijakodyscyplinynaukowejuważasięArthuraO.Lovejoya,
założycieladziałającegoodroku1923KlubuHistoriiIdeinaUniwersytecieJohnsa
Hopkinsa(Czernik,2014).Głównymdziełem,wktórymwyłożyłonpodstawowe
zasadyswojejmetody,był
Wielkiłańcuchbytu
,gdzieideajestrozumianajakocoś
istniejącegoupodstawposzczególnychkoncepcji.Lovejoy(1936/1999)podkreśla,
żepracahistorykaideipolegawłaśnienatym,bynajpierwwyodrębnić,jako
wymagającąosobnegoprzestudiowania,ideęzwiązanązdanympojęciem,
anastępnieprześledzićkierunekjejrozwojuwszędzietam,gdziewystępuje.
Ogólnymcelemzaśjest„jakdalecetomożliwe,ukazaniemyślenia”(Lovejoy,
