Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
towarzyszącychzaborom.Sytuacjanieustannieulegałazmianompodwpływem
wydarzeńspołeczno-politycznychwXIXwieku,takichjakrepresjepopowstaniowe.
Zauważalnebyłyteżróżnicewpodejściudozagadnieńzdrowiapsychicznego
zależnieodzaboru.Pewnerozwiązaniaprawno-instytucjonalne,jakiewowym
czasiestosowanounaswobecosóbchorychumysłowo,stająsiębardziej
zrozumiałe,gdyweźmiesiępoduwagęówczesnąniestabilnąsytuacjęnarodu
polskiego.Najpierwjednakwartoodnotowaćnajważniejszeiwywodzącesię
znajdawniejszychczasówaspektypodejściadoosóbobłąkanychwPolsce.
Nakwestięstosunkowoniewielkiejliczbyobłąkanychnaziemiachpolskich
wczasachprzedhistorycznychzwracaliuwagęBilikiewicziGallus(1962),powołując
sięnamitologięSłowianoraznaetymologiętakichterminów,jak„owileć”(słowo
używanejeszczewXVwiekuwznaczeniu„oszaleć”).Wyobrażenianatemat
obłąkaniawiązanowówczaszesłowiańskimibóstwamiizłymiduchami,takimijak
„jędze”czy„wiły”.Panowałoogólneprzekonanie,żezdrowieichorobazależą
odwolibóstwa(Moszyński,1967).Samoobłąkaniezaśstanowiłotakiezachwianie
równowagi,które–wedługtypologiietnopsychiatryZdzisławaRyna(2007)–
moglibyśmyzaliczyćdoobszarureligijno-rytualnego.Wtymsensiepowodem
chorobyumysłowejjestdziałaniebytówmitycznych,gdyzaniedbujesięoddawanie
imnależnejczciiskładanieofiar.Doczasówwprowadzeniaunaschrześcijaństwa
powszechniestosowanymiśrodkamiterapiiobłąkanychbyływięczaklęcia,
odczarowywaniaorazróżnegorodzajuzioła(takiejakkopytnik,krwawnik,czyteż
odolan–kozłeklekarski).Wspominasiętakżeostosowaniukąpieli,okładów
izawijania(BilikiewicziGallus,1962).WwiekuXIIIwleczeniudolegliwości
psychicznych,przedewszystkimpadaczki,używanomaścizbłota,wodyrzecznej,
żab,kretówirobaków(BatógiJończyk,1998).Wtymteżstuleciu,gdypodjęto
uchwaływsprawieczarów,zdarzałosięwykluczanieobłąkanychzespołeczności
kościelnych,odkońcaXVwiekuzaśmożnasiębyłounasspotkać
zprześladowaniemchorychumysłowo.
Ażdoczasównowożytnychopiekęnadobłąkanymisprawowałygłówniezakony.
JużodXIIwiekuistniałyprzyparafiachschroniskaprzeznaczonedlapodróżnych
iludzisłabych,wymagającychpielęgnacji,doktórychzaliczanowówczaschorych
naumyśle.WwiekuXIIIiXIVwystępowałaunastakzwanapsychozabiczowników,
którejzazwyczajprzewodziliduchowni.Jakpodająprzywołaniwcześniejhistorycy
medycyny,biczownicywędrowalizCzech,poprzezPolskę,doWłoch.Spotykano
ichjeszczewXVIwieku.Badaczeniewspominająotym,abypojawiłasięepidemia
szczekania,charakterystycznadlasiedemnastowiecznejFrancji,podczasktórej
chorzywpadaliwszałwydawaniaodgłosówpodobnychdopsich.Potwierdzają
natomiast,żejeszczewXVIIIwiekuzdarzałysięwPolsceprześladowania
obłąkanych,uznanychzamającychkontaktzdiabłem(BatógiJończyk,1998).Pod
tymwzględemodbiegaliśmyznacznieodświatakulturyarabskiej,gdzienawet
wokresienajwiększegowEuropienasileniaprześladowańczarownicchorzy
psychiczniebyliotaczaniopiekąipomocąlekarską.Tenfaktmiałswójrodowód
wprzekonaniu,wywodzącymsięzislamu,oboskimpochodzeniuzaburzeń
psychicznych.Ojegoznajomościnadawnychziemiachpolskichświadczyćmają
słowawypowiedzianeprzezDoktorawwydanymporazpierwszywroku1834
Kordianie
JuliuszaSłowackiego:„oszalej,będzieszświętymwStambule”.
Pionierskierozważaniadotyczącepsychopatologiinaziemiachpolskichznaleźć
możnaoczywiścierównieżwpismachłacińskich.Najwcześniejszekoncepcjechorób
psychicznychodnajdujemyużyjącegonaprzełomieXIIIiXIVwiekuWitelona–
„pierwszegopolskiegopsychologa”(Stachowski,2004,s.256),którywliście
Oczęściachwszechświata
poruszatematchorychnazłudzeniawzrokowe
(Burchardt,2006).Jesttotymbardziejinteresujące,że„wszystkowskazujenato,
żeszaleństwojakohalucynacjaniepojawiłosięfaktycznieprzedXIXstuleciem”
(Ferry,Renault,1988,s.153;za:Leszczyński,2001,s.92).Otym,żeWitelon
traktujezłudzeniajakorodzajzboczeniapsychicznego,świadczyrównież
