Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uwarunkowanegowyłączniezmianamiwciele(
Somatiker
),aprzedstawicielami
stanowiskaprzeciwnego–„psychikami”(
Psychiker
),zwanymirównież
psychologistami,spirytualistamilubmoralistami,upatrującymipodłożachoroby
umysłowejwsferzepsychicznej,badźteżduchowej(Nasierowski,1991).Omijając,
naraziesubtelnekwestiezwiązanezowąpolemiką,wystarczystwierdzić,
żewłaśnietakieproblemy,jakspóropatrzonyhasłem
somatikerversuspsychiker
orazterapiamoralnaifizyczna,byłygłównymipojęciami,któreprzedostałysię
dodziejówpolskiejpsychopatologiiXIXwieku.
Owedebatystanąsięprzedmiotemszczegółowejrefleksjiwrozdziale
poświęconymetiologiiiterapiichoróbumysłowych.Tuzaśnależałobyjeszcze
odnieśćpoglądyPolakówdopopularnychwomawianymokresieniemieckichczy
francuskich(azatempochodzącychzkrajów,którychwpływnapolskidyskurs
psychiatrycznymiałbyćnajwiększy)szkółpsychiatrii,bylepiejuchwycić
uwarunkowaniarecepcjikonkretnychpoglądówzagranicznych.Wtakskrótowym
omówieniuwartoskoncentrowaćsięnakwestiizwiązkupolskiejmyśli
psychopatologicznejzniemieckąfrenologiąorazfrancuskąszkołąpsychopatologii
Théodule’aArmandaRibota.
FranzJosephGall,twórcakoncepcjisięgającejprzełomuXVIIIiXIXwieku,tak
zwanejfrenologii,zakładającej,żekoramózgowapodzielonajestnaośrodki
stanowiącefizykalnepodstawyzjawiskpsychicznych,doczekałsięinterpretacji
swoichpoglądówwwieluośrodkacheuropejskich,wtymtakżewPolsce.Podłoże
podbogatąrecepcjępoglądówGallanarodzimymgrunciestworzylipiewcy
poglądunatematstosunkuczynnościpsychicznychdocielesnychilokalizacji
mózgowej,tacyjakAndrzejGlaberzKobylina(1535),FranciszekXawery
Ryszkowski(1786)czyLudwikPerzyna(1793).Konkretniezaśzfrenologią
zaznajomilipolskiegoczytelnikaniejakiJ.Wąsowicz(1804)wtekście
Wiadomości
onowejteoriip.Galla,zwanejczaszkową
orazJędrzejŚniadecki(1805)między
innymiwartykule
KrótkiwykładsystematuGallazprzyłączeniemniektórychuwag
nadjegonauką
.WażnymośrodkiemrozwojufrenologiibyłounasWilno,gdzie
działałwspomnianyŚniadecki,którystawiałznakrównościpomiędzywyższymi
czynnościaminerwowo-psychicznymia„wyobrażeniemwłasnegobytu”
(Strojnowski,1968,s.145).PonadtowłaśnieWilnomiałodysponowaćszerokim
zakresemnarzędziipreparatówsłużącychwyjaśnianiuczaszkowejnaukiGalla
(Adamowicz,1862).Wydajesię,żefrenologianieprzyszładoWilnajednądrogą,
toznaczyzterenówniemieckich,alerównieżzFrancji.MikołajMianowski,profesor
fizjologiiUniwersytetuWileńskiego,odbyłw1817rokuzagranicznąpodróżnaukową
doSâlpetrière,gdziezapoznałsięzbogatąkolekcjączaszekzmarłychmaniaków,
należącądosłynnegouczniaPinela–Jeana-Étienne’aDominique’aEsquirola
(Strojnowski,1968).Modana„macaniegłów”(Słowacki,1834/1994)wykraczała
unasdalekopozakręgiakademickie.Natemat„systematuGalla”(Słowacki,
1834/1994)znajdujemyobszernąwzmiankęmiędzyinnymiw
Kordianie
,gdzie
wscenieVIaktuIIIpojawiasiępejoratywneokreśleniezwolennikafrenologiijako
„paluszkaGallowego”(Słowacki,1834/1994).Innyprzedstawicielpolskiego
romantyzmu,LudwikSztyrmer(1844/2002)(notabenezwiązanyzWilnem),
naodwołaniachdotegosystemuoparłpowieść
Frenofagiusz
ifrenolesty
3.Frenologiazatemwowymczasieinspirowaławielupolskichtwórców
iintelektualistów,adogronazwolennikówGallamożnazaliczyćmiędzyinnymi
HugonaKołłątaja(Posłuszny,1962).Niewydajesięjednak,byideatasięprzyjęła
wdziewiętnastowiecznymdyskursiepsychiatrycznymnatyle,bywczęści
zasadniczejpoświęcaćjejosobnemiejsce.
PodkoniecXIXwiekuechemodbiłasięunasrównieżpsychologiapatologiczna
FrancuzaThéodule’aRibota.Mimożepowszechniezaojcapsychologiiklinicznej
uważasięLightneraWitmera,któryotworzyłklinikępsychologicznąprzy
UniwersyteciewPensylwaniiw1890roku(Walker,1991),towielewskazujenato,
żewłaśnieRibotanależałobyochrzcićtymmianem,„boprzecieżtakicharakter
