Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I-1.FARMAKOLOGIA–POWSTAWANIEIRODZAJELEKÓW
wszystkietkanki).Dorosłekomórkimacierzystewystępująwtkankachdorosłegoorganizmuisąmultipo-
tentne(mogąróżnicowaćsięjedyniewkilkatypówkomórek).Istniejewielepodtypówdorosłychkomórek
macierzystych(komórkimacierzystehematopoezy,mezenchymalnekomórkimacierzyste,nerwowekomórki
macierzyste,sercowekomórkimacierzyste).Płodowekomórkiwyizolowanezkrwipępowinowej(awystępu-
jącetakżewwielutkankachpozazarodkowych)podkątempotencjilokująsiępomiędzykomórkamiembrio-
nalnymiadorosłymi–ichzaletąjestto,żepoimplementacjinietworzątkanekrakowych.W2006rokuudało
sięprzeprogramowaćkomórkisomatyczne(fibroblasty)dostadiumrozwojuembrionalnegoprzezwprowa-
dzeniedonichretrowirusazgenamiczterechczynnikówtranskrypcyjnychzaangażowanychwpodtrzyma-
niepluripotencji.Cowięcej,niedawnouzyskanopodobnyefektbezzmiangenetycznych,stosującjedynie
zestawyodpowiednichzwiązkówchemicznych.Terapieopartenakomórkachmacierzystychjużsątesto-
wanewkontekścieregeneracjimięśniasercowegopozawale,leczeniakrytycznegoniedokrwieniakończyn
dolnych,terapiipowikłanychitrudnogojącychsięuszkodzeńtkanek(przetokaokołoodbytnicza),leczenia
chorobyParkinsonaiinnychschorzeńniepoddającychsiętradycyjnymmetodomterapeutycznym.Niedawno
zarejestrowanazostałapierwszaterapiakomórkowa,opartanakomórkachmacierzystychrąbkarogówki,
doleczeniauszkodzeńpooparzeniowychrogówkioka(Holoclar®).
Należypodkreślić,żeniestetywielupseudonaukowcówiwielefirmoferujeniesprawdzone,aczęstorównież
niebezpieczneterapiekomórkamimacierzystymiorzekomocudownejskuteczności.Zpewnościąterapieko-
mórkowetobardzoobiecującykierunekmedycyny,należyjednakpamiętać,żeznajdująsięonedopierowpo-
czątkowymstadiumopracowywania,aichskutecznośćibezpieczeństwowymagająprowadzeniadalszych
badań.Wieleaktualnychinformacjidotyczącychterapiigenowejikomórkowejmożnaznaleźćnastronie
EuropejskiejAgencjiLekówhttp://www.ema.europa.eu/podhasłemAdvancedtherapymedicinalproducts.
Powstawanieleku
Lek,tzn.gotowydoużyciaprzezpacjentówzokre-
ślonychwskazańprodukt,powstajewciąguwielulat.
Procespowstawanialekudzielisięnatrzygłównefazy:
.Fazęwynalazku(wybórmolekularnegopunktu
uchwytu,wybórzwiązkuwiodącego).
.Fazęprzedkliniczną(testyinvitroorazinvivonamo-
delachzwierzęcych,podstawowebadaniatoksyczno-
ściifarmakokinetyki).
.Fazękliniczną(badaniaklinicznepodkątembez-
pieczeństwaiskutecznościnazdrowychochotnikach
ipacjentach).
Procesopracowywaniaiwdrażanialekuprzedstawiono
schematycznienarycinieI-1.
Najdłużej(kilka–kilkanaścielat)trwafazawynalazku,
którejtemponapoczątkunadająbadaniapodstawowe,
prowadzoneprzedewszystkimprzezjednostkinaukowe
uniwersytetówiinstytutówbadawczychprzyużyciumo-
deliinvitroorazmodelizwierzęcych.Fazatasłużygłów-
nieznalezieniuwartościowegomolekularnegopunktu
uchwytu,któregonajważniejszecechyto:
.ważny,czynnyudziałwpatogeneziechoroby(wgrę
wchodziudowodnionyzwiązekprzyczynowo-skutko-
wy,aniejedynieasocjacjaczykorelacja);
.podatnośćnamodulowaniezapomocąleków–drug-
gability(np.owielełatwiejzaprojektowaćinhibitora
enzymuniżjegoaktywatora);
.możliwośćstworzeniamaksymalnieprostegotestuin
vitro,któryposłużydoszybkiegoiwydajnegoposzuki-
waniazwiązkuopożądanychwłaściwościach.
Zchwiląwytypowaniapunktuuchwytuwprocespowsta-
wanialekuwłączasięprzemysłfarmaceutyczny,przy
udzialektórego,wtokuzautomatyzowanychprocedur
itestów(patrzramka)ztysięcyzwiązkówchemicznych
wybieranesąte,którewzględempunktuuchwytudzia-
łająnajsilniej,wydająsięobarczonenajmniejszątoksycz-
nościąidobrzerokującododalszychbadańinvivo.Na
tymetapiezwiązkifikandydaci”sątakżebadaniwstępnie
podkątemswoistościdziałania(niepowinnydziałaćin
vitronakilkanaście–kilkadziesiątznanych,fitypowych”
punktówuchwytuwkomórkach).Tenetapkończysię
zchwiląwyborutzw.związkówwiodących(leadcompo-
unds),któreprzechodządodalszychbadań.
5
