Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I-1.FARMAKOLOGIA–POWSTAWANIEIRODZAJELEKÓW
zpewnościądalszydynamicznyrozwójlekówbiologicz-
nychwszerokimznaczeniutegoterminu.
Biorącpoduwagęmechanizmdziałania,lekimogądzia-
łać,przyłączającsiędoswoistych,wybranychbiocząste-
czek,któretradycyjnienazywanesąmolekularnymipunk-
tamiuchwytu(takdziałazdecydowanawiększośćleków),
lubmogąwykazywaćdziałanienieswoiste,firozlane”,
np.zmieniaćpłynnośćbłonkomórkowych–takdziała
alkoholetylowyiniektórestarszewziewneśrodkiznie-
czuleniaogólnego.Należyjednakpamiętać,żegłówne
mechanizmydziałaniatychśrodków,zwłaszczanowo-
cześniejszych,zależąodichwpływunaswoistemoleku-
larnepunktyuchwytu–kanałyjonowe(patrzrozdział
IV-5).
Przyłączeniesięlekuskutkujeczasowąlubtrwałązmia-
nąfunkcjibiocząsteczkiicozatymidziezmianąfunk-
cjonowaniakomórki,tkanki,organui/lubcałegoorga-
nizmu.
Klasyczniemolekularnymipunktamiuchwytusąbiałka
pełniącewnaszymorganizmiefunkcjebłonowychkana-
łówjonowych,błonowychlubwewnątrzkomórkowych
receptorówdlasubstancjiendogennychczyenzymów
biorącychudziałwmetabolizmie.Należydodać,żemo-
lekularnympunktemuchwytuczęstojestbiocząsteczka
występującawfiobcym”organizmie,np.wbakteriiczy
pierwotniaku.
Lekidrobnocząsteczkowemogąłączyćsięzbiocząstecz-
kaminiekowalencyjnieiodwracalnie(częściej)lubko-
walencyjnie,trwalemodyfikującjejstrukturę.Niekiedy
wiążesiętoztrwałymuszkodzeniemreceptora,enzymu
lubDNA(np.takdziałająlekialkilująceDNAibiałka
wterapiiprzeciwnowotworowej).
Rozwójlekówbiologicznychzaowocowałpojawieniem
siępreparatówoniespotykanychdotychczasmechani-
zmachdziałania.Naprzykładprzeciwciałamogąłączyć
sięzbiałkami(np.cytokinami)wekrwi,apowstające
kompleksyusuwanesązkrążenia(podobniedoprzeciw-
ciałdziałająrekombinowanerozpuszczalnereceptorydla
cytokin).Przeciwciałamogąrównieżłączyćsięzbiałkami
powierzchniowymikomórek,comożeblokowaćichwza-
jemneinterakcjelubpowodowaćichzniszczenie.Liczne
przykładytegotypulekówznajdująsięwrozdziałach
dotyczącychimmunofarmakologii(rozdziałVI)oraz
leczeniaprzeciwnowotworowego(rozdziałVIII).Wza-
kresierzadkichschorzeńgenetycznych,spowodowanych
mutacjamiuszkadzającymipojedyncze,ważnemetabo-
licznieenzymy,stosujesięobecnieterapięsubstytucyj-
ną,opartąnapodawaniurekombinowanych,aktywnych
enzymów(patrzrozdziałXI,wczęścidotyczącejleczenia
choróbsierocych).Dokładnepoznaniedziałaniaryboso-
muiprocesutranslacjiumożliwiłoopracowanieleków
wykorzystującychróżnestrategiefiomijania”istniejącej
mutacjiikorektędefektugenetycznegobezkonieczno-
ścistosowaniawciążdośćniedopracowanejiryzykownej
klasycznejterapiigenowejopartejnapodawaniuwekto-
radostarczającegoprawidłowygendokomórek.Takimi
lekamisąnp.
ataluren
wleczeniumukowiscydozy(roz-
działIX-3)czy
eteplirsen
wleczeniuniektórychwarian-
tówdystrofiimięśniowejDuchenne’a(rozdziałXI,fiLeki
sieroce”).WniniejszympodręcznikuCzytelnikznajdzie
wieleinnychprzykładówpodobnychniekonwencjonal-
nychmechanizmówdziałanialekówbiologicznych.
Zpunktuwidzeniafunkcjonowaniaróżnychlekówna
rynkunależyrównieżwspomniećopodzialeleków
nalekioryginalne(nowatorskiesubstancjewdrożone
doleczeniadanychschorzeńipodlegająceochronie
patentowejzwykleprzezokres20–25lat)orazlekige-
neryczne(fizamienniki”lekóworyginalnych,zazwyczaj
dużotańsze,wprowadzaneprzezróżnefirmypowygaś-
nięciuochronydlalekuoryginalnego).Lekigeneryczne
wporównaniuzoryginalnymizawierajątęsamąsub-
stancjęaktywną,wtejsamejilości,majątęsamąpostać
farmaceutycznąidostępnośćbiologiczną(patrzrozdział
X-1)orazpowinnywykazywaćtakiesamodziałanietera-
peutyczne.Ogólnieuważasię,żezamianalekuoryginal-
negonagenerycznyniepowinnaskutkowaćzauważal-
nymiróżnicamiwskutecznościibezpieczeństwieterapii.
Należyjednakpodkreślić,żelekigenerycznemogąza-
wieraćinnesubstancjepomocnicze,comożepowodować
uchwytneróżnicewdziałaniuklinicznymfigeneryków”
względemlekóworyginalnych.
Obecnieprzybywanarynkulekówbiologicznych,dla
którychwygasłajużochronapatentowa.Pojawiają-
cychsięfizamienników”nieokreślamyjednakmia-
nemlekówgenerycznych,leczlekówbiopodobnych.
Ogólnielekbiopodobnytolekbiologiczny,któryzo-
stałopracowanywtakisposób,abybyłjaknajbardziej
podobnydooryginalnegolekubiologicznego(leku
referencyjnego).Substancjaczynnalekubiopodobne-
goijegolekureferencyjnegojestzasadniczotąsamą
substancjąbiologiczną,jednakinaczejniżwwypadku
lekówdrobnocząsteczkowychlekitemogąsięnieco
różnić.Wynikatozdośćdużejnaturalnejzmienności
dużychbiocząsteczekwytwarzanychmetodamibio-
technologicznymi(najczęściejlekitegotypupowsta-
jąjakomieszaninyróżniącychsięniecocząsteczek),
atakżezróżniczwiązanychz(najczęściej)innymniż
wwypadkulekureferencyjnegozłożonymprocesem
produkcjilekubiopodobnego(np.różneliniekomór-
koweużytedobiosyntezy,różneprocesyoczyszcza-
3
