Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
substancjalnie,ilewłaśniejakokategoriikulturowej(Goldberg,1999).
Swoistamodanahistoriępsychiatriirozpoczęłasięwrazzrozkwitemruchu
antypsychiatrycznego,będącegoodrodzeniemideiromantycznych,kiedytoobłęd
byłniejednokrotnieujmowanywkategoriachkatalizatorazachowańtwórczych.
Zainicjatorakrytycznegopodejściadodziejówpsychiatriiuważanyjestwęgierski
psychoanalitykThomasSzasz,apoczątkitegonurtuprzypadająnalata
sześćdziesiąteXXwieku2.Wtedytowydanezostałosztandarowedziełoojca
antypsychiatrii,
Mitchorobypsychicznej
(Szasz,1960/1974).Sprzeciwwobec
psychiatrówniedotyczyłichnadzorunadpacjentami,aletego,żenazywalisiebie
naukowcami.Szaszproponujeprzytym,bywyrażenie„chorobapsychiczna”
potraktowaćjakometaforę,figuręjęzykową,inajejmiejscewprowadzić
eufemistyczneokreślenie„zaburzeniepsychiczne”.Jesttopierwszykroknadrodze
doobaleniagłównychfałszywychkonstruktówmyślowychwspółczesnejpsychiatrii,
takichjakchorobaumysłowawłaśnie,ipodważeniaichrealności.Wsukurs
prekursorowiantypsychiatriiprzyszliwowymczasietacyautorzy,jakErving
Goffman(1961/2011),którypotraktowałszpitalepsychiatrycznejako„instytucje
totalne”,czyThomasSheff(1966),upatrującyistotyproblemuw„etykietowaniu
społecznym”choregoumysłowo.Międzyinnymitezjawiskadoprowadziły
doprzewrotuwhistorycznychbadaniachnadpsychiatrią,któraodtądprzestanie
byćpostrzeganawtradycyjnysposób,wkategoriachrozwojuikumulacjiwiedzy.
Historiaobłęducorazczęściejbędzietraktowanajakonarzędzierozwiązywania
współczesnychkonfliktów,lubteżswegorodzajupseudonimizacjainnej
problematykiintelektualnej.Dotakiegoujęciaodsyłatwórczośćdrugiego
zcytowanychnawstępieautorów.
DziełoMichelaFoucaulta,konwencjonalnieopatrywaneetykietąantypsychiatrii,
czemuzresztąsamautorkonsekwentniesięsprzeciwiał,bardzotrudnopoddać
jednoznacznejocenie.Jedyne,comożnastwierdzić,to,żezasprawąjego
Historii
szaleństwawdobieklasycyzmu
(1961/1987)podważonezostałodotychczasowe
myślenieohistorycznympostępiewdziedziniepsychiatrii.Przyczym,nazywając
wswychpóźniejszychpracachszaleństwomianem„rzeczywistościtransakcyjnej”,
Foucault(2011)–odmiennieodklasykówantypsychiatrii–zdajesięprzyznawać
chorobieumysłowejpewnąrealność.Nietwierdzibowiemradykalnie,żenie
maczegośtakiego,jakchorobaumysłowa,aniżeposługiwaniesiętąkategoriąjest
niewłaściwe,leczzdajesięsugerować,iżjesttoniebezpieczne.Krytykując
współczesneoczywistości,doktórychopróczszaleństwazaliczatakiekategorie,jak
„podmiot”czy„seks”,wskazujenaproblematycznedlaobecnychnauk
humanistycznychispołecznychobszary,którepowinnybyćbadanestarannie
iwielokierunkowo.DlaFoucaultawłaściwienapisanahistoriaobłędupowinnabyć
relacjąnatematwolnościikontroli.Oznaczato,żeniechodzituwcaleohistorię
naukizajmującejsięchorobąumysłową,leczodziejewładzyiwiedzy;nie
ohistoriępsychopatologii,aleobłęduwyznaczającegogranicewolności.
Niezależnieodtego,jakiewpływymożemydostrzec,badającwspółczesne
zainteresowaniehistoriąszaleństwa,ciągłejejanalizowaniewydajesię
nieuniknione,odkądzdaliśmysobiesprawę,żepytającopoczątkimyślenia
oobłędzie,wistociepytamyozagadnieniawykraczającedalekopozaramyhistorii
psychiatrii,anawetokwestiemająceistotneznaczeniedlazrozumienialudzkiej
kondycji.Trzebaprzyznać,żeniemalzawsze,ilekroćprzyglądamysięhistorii
psychopatologii,trafiamynafundamentalneproblemymetafizyczno-
egzystencjalne,takiejakkwestiewolności,podmiotowościczyrelacjiduszy
dociała.Obłąkaniepojawiasięwtymobszarzerównieżjakopoledla
podstawowychrozstrzygnięćetycznych.
Wtymmiejscunależywskazaćnaniezwykleinteresującyfaktobecnościwwielu
opracowaniachhistorycznychzdziedzinypsychiatriiswoistegonapięciapomiędzy
historiąpsychopatologii,rozgrywającąsięwkontekściekategoriiświadomości,
atymisamymidziejamirozpatrywanymipodkątemideinieświadomości.Marc
