Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Karwat,Ozłośliwejdyskredytacji.Manipulowaniewizerunkiemprzeciwnika,Warszawa2006
ISBN978-83-01-14966-6,©byWNPWN2006
Krytykajakonarzędziewalki
41
wpływająnato,bynadawaćkonfliktowicharakterdestruktywny.Senspolemikiwiążesię
jednakzumiejętnościąprzezwyciężeniatychuprzedzeńinegatywnychnastawień,zodwoły-
waniemsiędoprzesłanekpragmatycznych(przeświadczenieoskutecznościpolemikijako
środkaprzezwyciężeniakontrowersji),atakżedoprzesłanekaksjologicznych(przekonanie
owartościiskutecznościcelów,któremożnawtensposóbosiągnąć).Ustalająccelepolemiki
iokreślającformyjejprowadzenia,dobierająciformułującargumentyingerujesięwproces
ocenyfaktówczyzjawisk.Ingerencjatakawinnajednakdotyczyćnietylkoocencudzych,ale
iwłasnych,postawapolemistyjestotwartanaargumentydrugiejstrony25.
Polemikaniejestwięc,wbrewpozorom,jednostronnąkomunikacją(przekazaćmu
lubwykazaćinnym,żeonsięmyli),alezakładanawiązaniekontaktuzoponentem–
choćbynatejzasadzie,żeopanowaliśmyumiejętnośćwysłuchania,podejmujemypróbę
zrozumieniainnych.Podtymwzględemwymaganiawobecpolemikisąpodobnejakw
stosunkudodialogu,mimocałejróżnicy(wdialoguchodziowymianępoglądówiznale-
zieniewspólnegojęzyka,wpolemiceoobronęwłasnegostanowiska).Niejesttocałkiem
bezinteresowne:wsłuchujemysięwgłosadwersarzawposzukiwaniudogodnegopunktu
zaczepienia,wposzukiwaniutakichelementówwjegorozumowaniu,któremiałybypo-
twierdzićnaszestanowiskoiargumenty,apodważyćinnejegotezyiwnioski.
Jakijestcelpolemiki?Niemożenimbyćsatysfakcjazgórowanianadadwersarzemanizaro-
zumiałeutwierdzaniesięwpoczuciuwłasnejwartości.Praktykauczy,żeżadnaprawdanie
bywarzecząobjawioną,danąraznazawsze,gotowąiwygodnąwużyciu.Prawdajestproce-
sem,wtrakciektóregousiłujesięustalićistotęrzeczy,ichaktualnysensikształt.Polemika
jestwłaśnieformądochodzeniadoprawdy,odrzucaniatego,coprzeszkadza,dezinformuje,
wywołujenieporozumienia,aeksponowaniatego,cowyjaśnia,ujednoznacznia,ułatwiazro-
zumienie26.
Tymmaróżnićsięnastawieniepolemistyodnastawieniapamflecisty,azwłasz-
czapaszkwilanta.Polemistapoczuwasiędoobowiązkuodpowiedzinato,coskłonny
izdolnyjestusłyszeć,odczytać,przemyśleć;doobowiązku,abynajpierwzrozumieć,
adopierowtedy„daćodpór”,niezaś„ustawiaćsobieprzeciwnika”iszukaćornamentu
dlaocenyprzesądzonejzgóry.Autorpamfletuzzałożeniaskupiasięnaeksponowaniu
głównielubwyłącznietego,codezawuujeadwersarza.Wtymcelurównieżprzejaskra-
wia,operujeprzesadą–alenietracącpoczuciaróżnicymiędzyswymprzejaskrawieniem
arzeczywistymstanemrzeczy,niepozbawiającteżodbiorcówmożliwościzachowania
dystansudoretorycznejprzesady.Paszkwilantnatomiastnieprzebierawśrodkach
wdążeniudooczernieniaoponenta.Bezoporówizahamowańsięgapoinsynuacje,
pomówienia,plotki,donosy,oszczerstwa,inwektywy.Apostępujetakbądźkierowany
cynizmem,bądźulegającwłasnemumyśleniużyczeniowemu(chciałby,żebytakwłaś-
niebyło,jaktoprzedstawia)iemocjonalnemuzaślepieniu,żywiołowejzawziętości.
Oprócztegogłównego,wspólnegocelukażdyzpolemistówmacelwłasny.Przezuczestnictwo
wprocesiemyślowym,wwymianieargumentówiróżnorodnymnaświetleniutychsamychspraw
25Tamże,s.142–143.
26Tamże,s.143.
