Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Karwat,Ozłośliwejdyskredytacji.Manipulowaniewizerunkiemprzeciwnika,Warszawa2006
ISBN978-83-01-14966-6,©byWNPWN2006
Istotaistandardykrytyki
27
izakwestionowaćjegozdolnośćdosprostaniazadaniu,odmówićmuracji,podważyćjego
prawodoczegoś,odrzucićjegoaspiracjeiroszczeniadojakiejśrolilubjakichśdóbr,przed-
stawićgowniekorzystnymświetle,wyrazićswojądezaprobatędlaniegolubwręczniechęć.
Właśnietakijestpotocznystereotypkrytyki:zredukowanydowyraźnegobrakuuznania,
doodrzuceniaczyichśstarań.Wstereotypietymzacierasięróżnicamiędzypoznawczą
przesłankąoceny–analizą–asamąoceną,któraprzecieżmożebyćprzyjętazgóry,apriori,
namocypozytywnegolubczęściejnegatywnegouprzedzenia.Otóżocenę–pozytywnączy
negatywną–powziętąnaprostejzasadzie„twojedziełojestnieudane,bowiadomo,żety
jesteśnieudacznikiem(albografomanem),niepodobamisiętwojedzieło,bojaciebiepo
prostunielubię”itp.możnanazwaćjakkolwiek,bylebynienazywaćjejkrytyką,nieprofa-
nowaćtegosubtelnegopojęcia.
1.2Krytycznepodejściedozjawisk.Postawakrytycyzmu
Wujęciupotocznympostawąkrytycznączęstonazywanabywapoprostuskłon-
nośćdokrytykowania,wynikającabądźzdociekliwości,perfekcjonizmu,rygoryzmu
ideowegoczymoralnego,estetycznejpedanteriiitp.,bądźzosobistejpotrzebydowar-
tościowania,megalomanii,besserwisserstwa,bądźzprzyswojeniatakiejmentalności,
którejwyróżnikiemjestautonomicznapotrzebanarzekania,zrzędzeniaitp.Jestto
dużeuproszczenie,zacierająceróżnicęmiędzyprzenikliwością,potrzebąmyśle-
niaatzw.krytykanctwem,którymzajmiemysięzachwilę;międzydociekliwością
i„przytomnością”wogóle,adociekliwościąinieufnościąwstosunkudookreślonego
podmiotulubokreślonychidei.
Krytycznąbywateżnazywanapostawawybiórczozdystansowanalubnegatyw-
na,polegającanatym,żedojakiejśkonkretnejosoby,grupy,instytucjiczyideipod-
chodzimysceptycznie,anawetnieufnielubznegatywnymuprzedzeniem.Wich
przypadkuzakładamy,żezainteresujemysięnimi,atymbardziejokażemyimjakieś
uznaniepodwarunkiemzweryfikowaniaichautentyzmu,ichwalorów,porównania
zczymślubkimś,ktoucieleśniaalternatywę;alboteżzgóryniejesteśmyciekawi,
niewierzymy,niedamysięprzekonaćnawetewidentniekorzystnymświadectwom.
Tegosamegowymaganianiestawiamyjednakanisobie,aninaszymfaworytomwte-
dy,gdydokonujemyanalizyiocenyichoblicza,przymiotówiewentualnychsłabo-
ści.Jakwtamtymprzypadkuwystarczałonegatywneuprzedzenie,taktuwystarcza
uprzedzeniepozytywne,nastawienienazrozumienieiuznaniepowiązanezdużym
kredytemsympatiiizaufania.Jesttodosyćnieścisłerozumieniepostawykrytycznej,
uwikłanewnierozwiązywalnąantynomię:„krytyczny”mabyćktoś,ktowie,zanim
sprawdzi,ktoś,ktobezkrytycznieufajednym,bynatejpodstawieniedoceniaćlub
przekreślaćinnych.
Coinnegomamynamyśli,gdymowajestotrwałej,konsekwentnejibezwyjąt-
kowejpostawiekrytycyzmu,słusznieponiekądkojarzonejzpostawamipokrewnymi:
racjonalizmu,sceptycyzmu,relatywizmupoznawczego(wsensiepredyspozycjido
myśleniawkategoriachporównań,kontekstów,alternatyw,zależnościwarunkowych
