Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Karwat,Ozłośliwejdyskredytacji.Manipulowaniewizerunkiemprzeciwnika,Warszawa2006
ISBN978-83-01-14966-6,©byWNPWN2006
Istotaistandardykrytyki
25
Wznaczeniuniemaldosłownymkrytykato'sztukarozróżniania’.Rozróżniania
–czego?Wyobrażeń,oczekiwańizamiarówtowarzyszącychjakiemuśprzedsięwzię-
ciulubdziełuorazstanufaktycznegowzględnieokreślonychwymagaństawianych
danemurodzajowidziałanialubdzieła–wymagańdotyczącychtreści,formy,gatun-
ku,stylu,wewnętrznychproporcjikomponentówdanejcałościitd.itp.
Dużajestrozpiętośćskojarzeńtowarzyszącychsłowu'krytyczny’.Przymiotniktenmoże
znaczyć–wzależnościodkontekstu:
(1)zistotyswejmającyzazadaniepróbęprzeprowadzeniaanalizyporównawczo-ocennej
(rozprawakrytyczna,recenzja)–wtedyjesttookreśleniecharakteruczynności,nieprzesądza-
jąceaniointencjach,aniowyniku;
(2)nacechowanydystansem(wprzeciwstawieniudoidentyfikacji,utożsamieniasięzczymś
lubkimś,entuzjazmu),którytodystanszwiązanyjestalbozjednoznacznądezaprobatąwzględ-
niebezstronniemotywowanąocenąniekorzystną,alboocenąambiwalentną(określonybilans
pozytywówinegatywów,wyrazówuznania,podziwuorazzawodu,cojednakniepozwalana
jednostronneuznanielubodrzucenie);wtymsensiemówisięoczyjejśpostawiekrytycznej
wobecczegoślubkogoś;
(3)trudny,przełomowy,rozstrzygający(odalszymciągu,oprzetrwaniu)–wtymkontek-
ściemówimyosytuacjikrytycznej(abliskoznacznymjestetymologiczniepokrewnesłowo'kryzys’
(gr.krisis='odsiew;wybór;rozstrzygnięcie’),borzeczywiściekryzysjesttakimprocesem,wktó-
rymdokonujesięprzewartościowanieiweryfikacjażywotnościdanegoukładu:jegozdolności
doprzetrwaniawdotychczasowymstanieikształciewzględniejegozdolnościdoprzystosowania
zacenęzmian;rozstrzygasiętukwestia„byćalboniebyć”danegoukładu2.
Istotakrytyki2
Przyglądającsięuważniejjakiejkolwieksytuacjikrytyki,zauważymy,żejesttofor-
mułowaniekłopotliwychdlapodmiotudziałania,twórcydziełapytańlubstwierdzeń
podkreślającychwielorakąróżnicę:
.międzypotencjalnąskaląocenyizwłaszczaocenąmaksymalną(np.wkate-
goriachdoskonałości,optymalności,oryginalności,nowatorstwa,wybitności)
aprzyznanąoceną(np.:dobry,poprawny,standardowy,przeciętny,mierny,
nieudany);
.międzyzamiarem(intencją)awymową,jakązyskujedanyczyn,wysiłeklub
rezultat(dzieło);
.międzyprzeświadczeniemautoraokomunikatywnościjegoznakówaichzrozu-
mieniem(możliwościązrozumienia)przezodbiorców;
.międzyambicjątwórcy(sprawcy)ajakością(wartością,pożytkiem,szkodliwoś-
ciąlubmarnotrawnymcharakterem)tego,costworzył(spowodował);
.międzystopniemusatysfakcjonowaniatwórcy(sprawcy,inicjatora)apozio-
memzadowoleniawotoczeniu;
2Por.natentemat:M.Karwat,Modelkryzysuspołecznego,MiesięcznikLiteracki,1982,nr10.
