Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
2.Krytykademoliberalizmuł
sięprzeciwncezaryzmowi”,gloryfikowałzaśtolerancję,broniłnawetliberum
veto37.
WXIXw.ruchynarodoweciążyłynaogółkuideałomdemokratycz-
nym
38
.Choćpodzaboramikwestieustrojoweniezaprzątałyzbytnioendeków
39
,to
wzasadzieniekwestionowalionipryncypiówdemokratycznych.RomanWapiń-
skizwracałuwagęnaiunctimistniejącewtymczasiemiędzydemokratyzmem
inacjonalizmem:nDemokratyzmtwórcówendecjiwynikałzpotrzebyaktywizacji
masludowych[ł]orazdążeniadozwiązaniaichinteresówzinteresamiśrednich
iwyższychklasspołecznychnarodupolskiego[ł],solidaryzmnarodowybyłnie-
zbędnywuzyskaniusukcesuwwalceoniepodległość”
40
.TezętęrozwijaNikodem
Bończa-TomaszewskiwswejksiążceDemokratycznagenezanacjonalizmu.Zwraca
uwagę,żedemokratyzmpóźniejszychendekówpoprzedzałichnacjonalizm(co
akuratwydajesięoczywistewświetlerodowoduLigiNarodowej).Udowadnia,
żenowoczesnynacjonalizmnierozłączniewiążesięzdemokratyzmemwsensie
społeczeństwamasowego,tj.jednolitego,bezbarierstanowych.Posuwasięnawet
doprowokacyjnegoniecotwierdzenia,żeśrodowiskonGłosu”instrumentalnie
traktowałonacjonalizmjakoideologięlegitymizującąmasowespołeczeństwo
demokratyczne41.
Tennarodowydemokratyzmniemusiałjednakbyćtożsamyzuznaniem
dlaliberalnychwartościiichpolitycznegowyrazu,jakimbyłparlamentaryzm.
N.Bończa-Tomaszewskisłusznieprzeprowadziłrozróżnieniemiędzydemokra-
tyzmemiliberalizmem,ukazującalternatywęwpostacinieparlamentarnego
modeludemokracji
42
.Wbrewpozoromniebyłatożadnaintelektualna
37I.OkszaGrabowski:Credo.Studyumpsychologiczno-polityczne.Kijów1917,s.30-32,
38-41.
38Oczywiście,istniejeróżnicamiędzynacjonalistamipolskimiafrancuskimiczywłoskimi:
oileEnricoCorradiniczyCharlesMaurrasfunkcjonującwpaństwiedemokratycznym,krytyko-
walidemokrację,otyledlaRomanaDmowskiegopozostawałaonacelem.J.Sondel-Cedarmas:
GabrieleD’Annunzio.Uźródełideologicznychwłoskiegofaszyzmu.Kraków2008,s.96-99,105-
107,119;A.Wielomski:Nacjonalizmfrancuski1886-1940:geneza,przemianyiistotaflozofipo-
litycznej.Warszawa2007,s.377-432.
39B.Grott:ZygmuntBalickił,s.72.
40R.Wapiński:Obóznarodowy.W:ŻyciepolitycznewPolsce1918-1939.Red.J.Żarnowski.
Wrocław1985,s.153.
41N.Bończa-Tomaszewski:Demokratycznagenezanacjonalizmu.Intelektualnekorzenie
ruchunarodowo-demokratycznego.Warszawa2001,s.206,211-213,221.Tezatozbytdalekoidąca,
uwagęzwracajednaknamodernizatorskąrolęnacjonalizmuwEuropieWschodniej(jakopróby
doścignięciademokratycznychpaństwnarodowychEuropyZachodniej).
42Ibidem,s.56-65,119-123.ZdajesiętegonierozumiećGrzegorzKrzywiec,którystarasię
udowodnićimmanentnieniedemokratycznycharakterobozunarodowegoiklasyfikujeendecję
jakonnurtmyślowy,wktórymprzezdemokratyzacjępolitykirozumiesięchęćnarzucaniaswojej
aktywnejwolimasomprzezichmobilizację”.G.Krzywiec:Szowinizmł,s.369,zob.teżs.218-
220,314-315.Stwierdzenie,żedlanarodowcówndemokracjaczyustrójparlamentarnyniebyły
związanezuniwersalnymiwartościamietycznymi,[ł]leczpozostawałyjedynieinstrumentami
