Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Terminologia
15
Przedewszystkimpodkreślićmuszę,żeżadenzużywanychprzezemnie
terminówniemacharakteruwartościującego.PostępujęślademKsaweregoPru-
szyńskiego,któryodżegnującsięodzarzutustosowaniaobraźliwychepitetów,
pisał:nokreślenia»sanacja«,»endecja«sąnajczęściejużywane,sąnajprostsze,
określająprzytemcałośćobozu,niejakiśjegoodłam”10.
Zwłaszczapojęciannacjonalizm”(wjęzykupolskimnacechowanegoraczej
negatywnie)używamwznaczeniuaksjologicznieneutralnym-wtejpracyto
nideologiaipostawaspołeczno-politycznastawiającawcentruminteresywłasnego
naroduipaństwanarodowego”
11
.Wtymujęciuprzejawemnacjonalizmujestwięc
niemieckiedążeniedoaneksjiAlzacji,powstanie1863r.wPolsceorazideanpań-
stważydowskiego”TeodoraHerzla.Wprzypadkuantysemityzmuposłużęsię
sformułowaniemTadeuszaMazowieckiegocytowanymprzezA.Landau-Czajkę:
nAntysemityzmstanowipostawęwrogościwobecŻydówczywobecludziżydow-
skiegopochodzenia,uktórejźródełleżynietylenawarstwieniekonkretnych
konfliktówspołecznych,copewnecechyprzypisywaneŻydomczyżydostwu
wogóle”
12
.Zaimperializmpozwolęsobieuznaćtendencjędowykraczania
państwapozamacierzystyobszaretnograficzny-uważamtozapropozycjęuza-
sadnioną,gdyżpoIwojnieświatowejupowszechniłasięjużWilsonowskazasada
samostanowienianarodów.
Odkładającnabokwszelkiekontrowersjeterminologiczne,faszyzmem
nazywamzespółpokrewnychideologiiobejmującyfaszyzmwłoskiiniemiecki
nazizmorazruchyidoktrynyinspirowaneprzeztedwapierwowzory(omawiając
faszyzmuwariantoryginalny,będędodawałprzymiotniknwłoski”).Ideeiugru-
powaniawykazująceczęściowątylkozbieżnośćzfaszyzmemokreślammianem
nfaszyzujących”,inaczejmówiąc-nazywamtaknurtyprzejawiającetylkonie-
którecechyfaszyzmu.
Pojęciamiustrojowymi:ndemoliberalizm”,nautorytaryzm”,ntotalitaryzm”
zajmujęsięwrozdziale1.pracy.
10K.Pruszyński:Kampanjamłodych1926-1934.PzM1935,nr48.Wymiennieznazwą
nsanacja”używamterminównpiłsudczyzna”inobózlegionowy(pomajowy)”,zamiastnendecja”
stosujęczasempojęcienobóz(ruch)narodowy”.Wobuprzypadkachodnosisiętodoszerokich,
niejednorodnychformacjiideowo-politycznych,połączonychraczejwspólnągeneząisytuacjąniż
ideologią.
11Britannica.Edycjapolska.T.28:Mu-Ni.Poznań2002,s.105.Oaksjologicznieneutral-
nympojęciunacjonalizmupisałA.Walicki:Czymożliwyjestnacjonalizmliberalny?nZnak”1997,
nr3.TakieujęciepozwalanieskorzystaćzpropozycjiJackaBartyzelaoddzielającegonacjonalizm
właściwyodszowinistycznegoipopulistycznegonnacjonalitaryzmu”.J.Bartyzel:Naantypodach
ideinarodowej:nacjonalizmanacjonalitaryzm.W:Ideologie,doktrynyiruchynarodowe.Wybrane
problemy.[Red.S.Stępień].Lublin2006,s.15-27.
12A.Landau-Czajka:Wjednymstalidomu.Warszawa1999,s.24.
