Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.2.Naprzełomiewieków
własnyminteresem,gdyżegoizmjestpowszechnyminajzupełniejsłusznym
motoremdziałania103.Relatywizmetyczny,podkreślanie,że:nIdeamoralna[ł]
niejestniczeminnem,jaktylkoechemnakazustada-gromady”,stanowiąbardzo
istotnyelementświatopogląduJ.K.Korwina-Kochanowskiego
104
.Podkreślał
on,żen»Panów«i»niewolników«[ł]stwarza[ł]iutrzymujeprzyżyciu[ł]
samanatura”105.Dlategomonarchowiesprawująwładzęzwolinatury,anieludu.
Wydajesięjednak,żeniemiałtobyćstanwieczny:J.K.Korwin-Kochanowski
zakładałhistoryczniezdeterminowanąewolucję-procesemancypacjijednostki
zespołeczeństwa.Mgliścieprzewidywał,żewnieokreślonejprzyszłościludzkość
będzieskładaćsięzsamychtypówwyższych,stanowiącychnSymfonję»hymnów
dlasiebie«”106.
Cociekawe,elitarystycznafilozofianieprzekładałasięnaantydemokratyczne
propozycjeustrojowe.J.K.Korwin-Kochanowskiskłonnybyłakceptować
nparlamentaryzmwłaściwy,jakopostaćuregulowaniaciągłościwspółdziałania
naroduzkoroną”
107
.UStanisławaPieńkowskiegowrogośćwobecrówności
idemokracjiłączysięzapoteoząwolności.Wymarzonyustrójopisywałnastępu-
jąco:nIdeałemkażdejspołecznościjesttakizwiązekludzi,wktórymjednostkana
rzeczogółuzrzekasiępewnegominimumwłasnychcechiswobód,aotrzymuje
zatomaximumwolności”
108
.Sprzecznośćmiędzyideamiwolnościielityroz-
wiązywał,wyjaśniając,żewolnośćjestcechąwewnętrznączłowieka,wynikającą
zjegotwórczości,ajakotakaprzysługujetylkoniektórym109.
Duchowyelitaryzmmógłsięłączyćnawetzanarchistycznymipostulatami
społecznymi.JanHempeldomagałsięodswychzwolenników:nŻadnejwładzy
nadsobąnieuznaszinikomunieprzyrzeczeszślepegoposłuszeństwa”,azarazem
pochwalałnczłowiekasilnego”,bohatera
110
.Wtensposóbdochodziłdokultu
nrycerstwa”,którejestninnejrasyduchowej,rasyjakiejśdumnejidostojnej,jakiejś
45
103Ibidem,s.63,96-97.
104Ibidem,s.68-69,76,103-104,137,142.
105Ibidem,s.149.
106Ibidem,s.74,79-81.Pominiętatuzostaniejakoodbiegającaodnaszychzainteresowań
teoriahistoriozoficznaJ.K.Korwina-Kochanowskiego,opartanaopozycjiPółnocyiPołudnia.
Idem:Polskał,s.50-62;zob.szerzejJ.Bartyzel:„Arystokratyzmażdomęczeństwa”(JanKarol
Kochanowski).PFRL1993,nr3-4.
107J.K.Korwin-Kochanowski:Polskał,s.60.
108S.Pieńkowski:Maskił,s.124-125.
109Ibidem,s.140-142.
110J.Hempel:KazaniaPiastowe.Bielsk1912,s.43.nNajogólniejszymrysemRamyjestBO-
HATERSTWO”.Idem:BohaterskaetykaRamajany.Lublin1914,s.11.WmyśltejideologiiJan
Hempelmitologizujehistorięodwrotnieniżnaziści,twierdząc,żenArjowie[ł]nigdypaństwa
silnegoniestworzyli”iniedokonywalipodbojów.J.Hempel:Kazaniał,s.113.Cociekawe,po-
dobniewidziałtoGrabowski:nReligjapolska,głębiej-słowiańska,głębiej-aryjskaniejestpod-
daniemsięnaturze,alezwiązkiemznią,stądwykluczazupełniepierwiastekdespotyzmu”.I.Ok-
szaGrabowski:Credoł,s.78-79.
