Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
Uwagiometodzie
Ideologierzadkowystępująwformieczystej,tymczasembadaczenajchęt-
niejprzykładająjedoprokrustowegołożaróżnychidealnychmodeli,czasem
wprostkarykaturalnieprzejaskrawiającychcharakterystycznecechy.Drugim
częstospotykanymbłędemjestdekontekstualizacja,whistoriiprzejawiająca
sięwanachronizmie:zazwyczajopisujemyprzeszłość,używającwspółczesnych
kategoriiipojęć,cojużzniekształcarzeczywistość.Nagminnajestwreszcie
skłonnośćdostatycznegoujmowaniazjawiska,podczasgdyideologiesążywe,
zmienne,ewoluujące.Mającprzedoczymajednąfazęrozwojowązjawiska,nie
potrafimyzrozumiećczynawetrozpoznaćjegoodmiennych-wcześniejszychczy
późniejszych-wcieleń.Tymczasemzmiana,ewolucjaideitowszakreguła,anie
wyjątek.Dlategoniezbędnejestdynamiczneujmowanieideologiijako-mówiąc
obrazowo-nfilmu”,anienfotografii”.
Innyproblemdotyczywiarygodnościideologiidanegougrupowania,szcze-
rościjegopropagandy-wszakgłoszonehasłamogąmiećcharakterkamuflażowy
lubdemagogiczny,mogąbyćwymuszonecenzurąbądźwzględamitaktycznymi.
Jeślipewnepostulatyprzeczącałemuprogramowi,tomożnaprzypuszczaćalbo
nietakrzadkąniespójnośćideologii,albokoniunkturalnośćgłoszonychhaseł.
Niejednokrotniepozostającywopozycjizwolennicydyktaturysązmuszenibronić
demokracji,alepostulatydemokratycznegłoszątylkodoczasudojściadowładzy
(klasycznymtegoprzykłademsąhasłademokratycznegłoszoneprzezkomunistów
wramachstrategiifrontuludowegoczynarodowego).Kluczowajesttukwestia,
czyowepraktycznekonsekwencjebyłyzamierzoneprzeztwórcęidei,atylko
zpowodówtaktycznychniezostałyogłoszone,czyteżtenichnieprzewidział.
Przyjmująctuswegorodzajundomniemanieniewinności”,uznaję,żejeślibrak
jestdowodównaprojektowanieprzezideologategotypunskutkówubocznych”,
togrzeszyontylkonaiwnościąibrakiemwyobraźni,aniezłąwolą,ograniczam
sięzatemdowypunktowaniasprzecznościiniekonsekwencji13.
Musimysięwtymmiejscuodnieśćdoautoidentyfikacjiugrupowańpoli-
tycznych.Niemożemiećonacharakterurozstrzygającego-tuzasadaConfessio
estreginaprobationumnieobowiązuje.Oczywiście,każdysamsiebiepostrzega
inaczej,niżjestpostrzeganyprzezobserwatorów.Zwyjątkowąostrożnościąpod-
chodzićtrzebadoideologicznychdeklaracji.Beztrududostrzeżemypozornych
ndemokratów”,faktyczniedążącychdodyktatury.Byustrzecsiętychpułapek,
analizowaćtrzebakonkretnepropozycjeustrojowe,zawartewprogramach
politycznych.Niejesttojednakłatwe,gdyżwieleugrupowańunikałojasnego
sformułowaniawizjiustrojulubuciekałowmgławicoweogólniki.Zmierzyć
13Wprzypadkuugrupowań,którymniedanebyłoprzejśćdorealizacjiprogramu,nieważne
jest,ktogłosiłhasłakoniunkturalnie,alektoszczerze.
