Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
2.Krytykademoliberalizmuł
wmiędzywojniuprzywoływane:nNaródmajedynieprawobyćjakoPAŃSTWO”.
Ogłosiwszyswąpogardędlanlichejczęścinaszegonarodu”,domagałsię:nPowin-
niśmymiećwszystkownaszychrękach”.WrozmowiezMaską15oznajmił,że
nrzeczybezwzględne,któreidąsamezesiebie[ł]byłytobienarzuconeiżebyśty
wobecnichstałsięniczem”.WedlenMerkuryusza”oznaczałoto,że:nJednostka,
wtymprzyszłym,przewidywanymprzezeń[przezWyspiańskiego-J.T.]ustroju,
miałabyćtylko[ł]ramieniemidei.Wyspiańskiwierzyłwideokrację”24.Nawet
przyjąwszyinterpretacjęJ.Brauna,przyznaćtrzeba,żebyłatotylkooniryczna
wizja.
2.2
Naprzełomiewieków
PrzedIwojnąświatowąwyznawcyzasadhierarchiiielityrekrutowalisię
najczęściejzkręgówkonserwatywnych25.WincentyKosiakiewiczw1913r.pisał:
nDoktrynakonserwatywnajestantyrepublikańską,arystokratyczną,hierar-
chiczną,klasową.OdrzucaonaRówność”
26
.Polscykonserwatyści,nieposiadający
własnegopaństwa,bylijednakbardziejpowściągliwiwapoteoziejedynowładztwa,
absolutyzmpopieraliraczejzoportunizmuniżzprzekonania
27
.Tymniemniej
wtymobozieznajdowalisiępiewcynsilnejwładzy,opartejokarnynaród”-to
reprezentancikrakowskiejszkołyhistorycznejzMichałemBobrzyńskimna
czele28.Krytycyzarzucaliim,żenprotegowalisilną,absolutnąmonarchjęnawet
zwszystkiemiplagamipaństwapolicyjnego,jakojedynemediumutrzymania
24Br.:PrawdaoWyspiańskim.MPO1938,nr32;zob.teżS.Wyspiański:Fragmentz„Wy-
zwolenia”.MN1923,nr21;Ign.:Wyspiańskiażydzi.MN1925,nr10;por.T.Bielecki:Wszkole
Dmowskiego.Szkiceiwspomnienia.Gdańsk2000,s.54-61.
25A.Ajnenkiel:Spóromodelparlamentaryzmupolskiegodoroku1926.Warszawa1972,
s.81-88;por.J.Bartyzel:KonserwatyściprzełomuXIXiXXwieku.PFRL1993,nr1.
26Idem:Konserwatyzmbezkompromisu.Studiumzdziejówzachowawczejmyślipolitycznej
wPolscewXXwieku.Toruń2001,s.60.
27A.Jaszczuk:SpórpozytywistówzkonserwatystamioprzyszłośćPolski1870-1903.War-
szawa1986,s.27;W.Kozub-Ciembroniewicz:AustriaaPolskawkonserwatyzmieAntoniego
Z.Helcla(1846-1865).Kraków1986,s.104-107,110-111,116-117.Symptomatycznejesttustano-
wiskopolskichultramontanów,wrogichzarównowobecdemokracji,jakiwobecabsolutyzmu.
B.Szlachta:Ład,Kościół,naród.Kraków1996,s.248,258-260.Zdarzałysię,oczywiście,wyjąt-
ki,takiejakZygmuntWielopolski,synAleksandraWielopolskiego.A.Jaszczuk:Spórł,s.80-81.
28W.Feldman:Dziejepolskiejmyślipolitycznej1864-1914.Warszawa1933,s.91,197;
G.Ćwiękała:MichałaBobrzyńskiegomyślioniepodległości.Pojęcieniepodległościisuwerenno-
ściwretorycekonserwatywnej.W:PiłsudczycyinarodowcyaniepodległośćPolski.Red.B.Grott.
Oświęcim2009,s.126-130.
