Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Autorytaryzm-totalitaryzm-autorytatywizmł
energjębędąmogłyteorganizacjeczerpaćnarzeczwłasnejswejżywotności,
zdrugieizaśstronyodsłonipowierzchnięnajbardziejwrażliwąnaoddziaływanie
naniąsamątychorganizacyj”27.
Stronaideologicznaautorytaryzmunierazjestzapoznawana,cobierzesię
zprzeświadczeniaonieistotnejroliideologiiwtejformieustrojowej.Rozróżnić
jednaktrzebaideologięwformierozwiniętej(charakterystycznądlatotalita-
ryzmu)odniezbędnegodlakażdegorząduzespołuideilegitymizującychjego
władzę.Oiletradycyjnemonarchietakąlegitymizacjęniejakodziedziczyły,otyle
nowoczesnedyktaturymusiałytakowąwypracować.ZarównoJerzyW.Borejsza,
jakiMarekKornatzauważają,żewszystkiereżimyautorytarnedążądowytwo-
rzeniaideologiijelegitymizującej,choćniepotrafiąnarzucaćjejtakskutecznie,
jaktotalitaryzm
28
.RównieżRomanBäckeruważazaideologięautorytaryzmu
nstatokratyzm”,zaznaczając,żeswąmgławicowościąnnieprzypominaklasycznej
ideologiizwyraźniezarysowanąhierarchiąwartości”(określatowręczjako
nmozaikęideologiczną”)29.Faktemjest,żewprzypadkureżimówautorytarnych
ideologianaogółpodążałazapraktyką;zgodzićsięteżtrzebazteząonsztucz-
nościidoraźnymcharakterześrodkówpodejmowanychwdziedzinieideologii”
przezreżimyautorytarne30-niezmieniatojednakfaktu,żetakiedziałaniabyły
podejmowane.DlategonależyprzyjąćsugestięW.T.Kuleszyiskupićuwagęna
ideowychpodstawachpaństwaautorytarnego:nwimięjakichzasadidlajakich
racjiodrzucasięideedemokratyczne”31.
Badaczekoncentrującsięnaogółnaeuropejskichreżimachautorytarnych
okresumiędzywojennego,eksponujątakieichcechy,jak:uznaniesuwerenności
zawartośćnajwyższą,opieraniesięnatradycjiireligii,rządyjednostki,soli-
daryzmspołeczny,aprobatęwłasnościprywatnej,nacjonalizm32.Wartojednak
dostrzecograniczeniatejkoncepcji:reżimyautorytarneniemusiałymieć
charakterunacjonalistycznego(polskasanacjaprzed1937r.)aniwyznaniowego;
choćstałynagrunciespołecznegostatusquo,tosięgałypointerwencjonizm
27M.Starzewski:Zestudjównadustrojemfaszystowskim.Kraków1931,s.5-6.
28J.W.Borejsza:Oautorytaryzmieł;M.Kornat:Ankietał
29R.Bäcker:Ankietał
30J.Żarnowski:ReżimyautorytarnewEuropieŚrodkowejiPołudniowo-Wschodniejwokre-
siemiędzywojennym.W:Dyktaturył,s.34.
31W.T.Kulesza:Państwoautorytarne.W:Państwoijegoproblemy.Red.M.Wojciechowski.
Olsztyn2004,s.99.
32F.Ryszka:Państwoautorytarneł,s.128-136;J.Żarnowski:Reżimyautorytarneł,s.35;
R.Tokarczyk:Autorytaryzmł;M.Bankowicz,W.Kozub-Ciembroniewicz:Dyktaturyityra-
nie…,s.183.Wiążesięztymakcentowanie-uzyskującejkolektywistycznywymiar-ideindobra
wspólnego”urzeczywistnianegoprzezpaństwo.Możliwesąteżprojektyautorytarne,wynikające
zprzesłanekindywidualistycznychwichnarystokratycznej”,elitarystycznejodmianie,dlaktórych
silnawładzamiałabyćochronąprzedntyraniąwiększości”.JanuszKuczyńskipisałnp.onietzche-
anizmiejakopróbiepołączeniaindywidualizmuitotalizmu.J.Kuczyński:Zmierzchmieszczań-
stwa(immoralizm,nihilizm,faszyzm).Warszawa1967,s.195.
25
