Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
1.Autorytaryzm-totalitaryzm-autorytatywizmł
wzakresiegospodarki
33
.Zwróćmyteżuwagęnanierzadkimomentmoderni-
zatorskiwautorytaryzmie-wedługW.T.Kuleszyreżimyautorytarnemogą
realizowaćstrategięreakcyjną,konserwatywnąlubreformistyczną34.Wynikato
zfaktu,żeautorytaryzm(nawetzaliczająctubonapartystowskąantecendencję)
samwsobiejestzjawiskiemnowoczesnym-wmyślformułyC.Schmittadyk-
taturapojawiasięwówczas,gdytradycyjnamonarchiautraciłalegitymizację,
ademokracjaprzeżywakryzys35.Oznaczato,żereakcyjnedążeniadowskrze-
szeniastatusquoante-swoistanutopiaretrospektywna”legitymistów-nie
miałycharakteruautorytarnego(choćpróbyichrealizacjiwnowychwarunkach
prowadziłybywłaśniedoautorytaryzmu).Podkreślmywreszcie,żeautorytaryzm
równieżwmiędzywojennejEuropieniemusiałmiećcharakteruprawicowego
-ztegoschematuwyłamujesięfenomenpiłsudczyzny(niezapominajmy,że
wlatach20.kojarzonejzlewicą),tureckiegokemalizmuczyagrarystycznego
reżimuAleksandraStambolijskiegowBułgarii36.
Biorącpowyższepoduwagę,możnawymienićnastępująceuzasadnienia
reżimuautorytatywnego:popierwsze-nacjonalizmwwarianciepaństwowym
lubetnicznym,tzn.siłaiekspansjapaństwalubhegemonianarodupanującego37;
podrugie-obronatradycyjnegoporządkuspołecznego;potrzecie-modernizacja
społeczeństwa(Atatürk)i(lub)reformyspołeczne(Peron)38.Mogąwystępowaćteż
wariantymieszane-nacjonalizmmożełączyćsięzarównozkonserwatyzmem,jak
izreformizmemorazmodernizacją.Oczywiście,aninacjonalizm,anikonserwa-
tyzmczyreformizmniemusząprowadzićdokwestionowaniasystemudemolibe-
33W.T.Kulesza:PaństwaautorytarnemiędzywojennejEuropyjakozbiór.HiP,nr2-3(9-10):
2009-2010.J.Żarnowskizwracauwagę,że:nKapitalizmpaństwowybyłekonomicznąbazą,zaple-
czemgospodarczymdyktatur”.J.Żarnowski:Reżimyautorytarneł,s.36.
34W.T.Kulesza:Państwaautorytarneł;por.M.Kornat:Ankietał
35M.Kornat:Bolszewizmł,T.2,s.88;Idem:AnkietałNanowożytnedecyzjonistyczne
korzenieautorytaryzmuzgodniezwracająuwagęJacekBartyzel,RomanTokarczykiFranciszek
Ryszka.F.Ryszka:Państwoautorytarneł,s.117;J.Bartyzel:Ankietał;R.Tokarczyk:Au-
torytaryzm…;zob.szerzejJ.Bartyzel:PosępnymarkizdeValdegamas.Życie,myślidziedzictwo
JuanaDonosoCortésa.nArcana”1999,nr2;Idem:Decyzjonizm.W:EBP.T.4ł,s.226-231.Roman
Bäckerpostrzegazkoleitotalitaryzmjakoprzejawbuntumas-ubocznyskutekgwałtownejde-
mokratyzacji.R.Bäcker:Totalitaryzmł,s.25-26;por.M.Kornat:Bolszewizmł,T.2,s.67-68.
Rzecmożna,żeoileautorytaryzmchceprzeciwstawićsiębuntowimas,otyletotalitaryzmchce
gowykorzystać.
36J.Tomaszewski:ProfesorCankowratujemonarchię.W:Przewrotyizamachystanu.Europa
1918-1939.Warszawa1981,s.79-96.
37KrzysztofKawaleczwracauwagęnageopolityczneuzasadnieniepomajowegoautorytary-
zmuwPolsce.K.Kawalec:Państwoautorytarneaproblemniepodległościisuwerennościwokresie
IIRzeczypospolitej.http://www.polskietradycje.pl/article.php?artykul=314[datadostępu:12XII
2010].
38Możliwyjestjeszczewariantczwarty:ustanowieniepanowaniareligiiwżyciupublicznym.
WmiędzywojennejEuropietamotywacjałączyłasięjednaknaogółzwariantemdrugim;samo-
dzielniewystępujewpozaeuropejskichreżimachfundamentalistycznychtypuIslamskiejRepub-
likiIranu.
