Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Autorytaryzm-totalitaryzm-autorytatywizmł
poręcznebędziepojęcieautorytatywizmu,którymzbiorczookreślanoróżne
formynowoczesnychustrojówniedemokratycznych-zarównoautorytarnych,
jakitotalitarnych24.
Kolejnyproblemwynikazfaktu,żeuwagabadaczyautorytaryzmukoncen-
trujesięnakwestiachustrojowych.Wynikiemtychstudiówjestm.in.typologia
W.T.Kuleszy,prezentującabogactwoformrealnegoautorytaryzmu(zob.tabelę1.).
Natejpodstawiestwierdzićmożna,żewsferzeustrojowejautorytaryzm
polegał,najogólniejrzeczbiorąc,nawzmocnieniuwładzywykonawczej(głowy
państwa,szefarządu)kosztemparlamentu,któryalbobyłznoszony,albo
reformowanypoprzezokrojeniekompetencjiorazograniczeniepowszechności,
równościibezpośredniościwyboru25.Należyjednakzaznaczyć,żehasłonsilnego
rządu”mogłobyć,aleniemusiało,synonimemautorytaryzmu-trzebatubrać
poduwagęzarównostopieńmodyfikacjiustroju(jakbardzoodbiegaodmodelu
demoliberalnego),jakitrwałośćwprowadzanychzmian(prowizoryczneczy
permanentne)
26
.Ozerwaniuzdemoliberalizmemzpewnościąświadcząpróby
rozciągnięciaprzezegzekutywękontrolinaspołeczeństwoobywatelskie,naogół
poprzezsystemkorporacyjny.MaciejStarzewskiuzasadniałkompatybilność
autorytaryzmuikorporacjonizmunastępująco:nGdychodziowłączeniejednostki
wgrupyozadaniuorganiczno-państwowem,towinnaonabyćujętaztejstrony
właśnie,któraprzedstawiajejnajgłębsząwartośćspołeczną,którawkorzeniasię
zarazemwjejnajbardziejżycioweinteresyosobisteiktórakładzieswepiętno
nacałemjejnastawieniupsychicznem.Jednostka,połączonapoprzezcząstkową
organizację(syndykat)zorganizacjącałkowitą(państwem)wtymwłaśnieośrodku
swejindywidualności,staniesięzjednejstronynajobfitszemźródłem,zktórego
24M.Kornat:Bolszewizmł,T.2,s.74;por.np.A.Chrząszczewski(Trzaska):Przypły-
wyiodpływydemokracji.Warszawa1939,s.112;J.Drobnik:Wogniuprzemian.Poznań1934,
s.13-14;T.Chromecki:AutorytatywnepaństwokorporacyjneMussoliniego.Warszawa1938,s.5,
216;B.Grott:Nacjonalizmchrześcijański.Kraków1991,s.118.TadeuszChromeckijakoprzykła-
dypaństwautorytatywnychpodawałzarównoautorytarnąPolskę,jakitotalitarnejużw1939r.
Włochy,akceptującnawetistnieniesystemuwielopartyjnego:nPrzyautorytatywnychrządach
państwowychwielorakośćpartyjniemożeprzeszkodzićwprowadzeniunawetzasadniczychre-
formspołecznych[ł]”.T.Chromecki:Autorytatywnepaństwoł,s.216.Abstrahujętuodseman-
tycznejkrytykiterminunautorytatywizm”przeprowadzonejprzezFranciszkaRyszkę:Państwo
stanuł,s.48.
25Por.F.Ryszka:Państwostanuł,s.69.Wątpliwościcodoautorytarnegocharakterupo-
jawiająsięprzyprojektachreformustrojowych,przesuwającychpunktciężkościkuciałomtypu
oligarchicznego(jakstanowiącyreprezentacjęelitysenat)czyeksperckiego(jakTrybunałKonsty-
tucyjny).WedługMarkaBankowiczareżimautorytarnymożewystępowaćzarównowwariancie
autokratycznym,jakioligarchicznym.M.Bankowicz,W.Kozub-Ciembroniewicz:Dyktatury
ityranieł,s.178-179.
26NatenmomentzwróciłuwagęJacekM.Majchrowski,stwierdzając,żenwyobrażenie
otymczasowościwładzy[dyktatora-J.T.]szybkozanikło,cozbliżyłoautorytaryzmdofaszyzmu”.
J.M.Majchrowski:KonstantegoGrzybowskiegokoncepcjarządówautorytarnych.W:Konstanty
Grzybowskimyślicielsceptyczny.Red.W.Kozub-Ciembroniewicz.Kraków2000,s.278.
23
