Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Autorytaryzm-totalitaryzm-autorytatywizmł
Zaletategoujęciajestjednakzarazemjegowadą,gdyżprzyjęcietakwąskiej
definicjiautorytaryzmusprawia,żepozaklasyfikacjąpozostajewielerealnie
funkcjonującychreżimów,niemającychcharakteruanidemoliberalnego,
anitotalitarnego,aniautorytarnegowtymznaczeniu(jaknp.posługujące
siędemagogiąpopulistycznedyktaturytypuperonistowskiego)
18
.Aprzecież
J.Linzwyróżniaażsiedemtypówautorytaryzmów:biurokratyczno-wojskowy,
organicznegostatalizmu,mobilizacjipostdemokratycznej,mobilizacjipostnie-
podległościowej,posttotalitarny,niedoskonałegototalitaryzmu,rasistowskiej
demokracji19.
Dlategowybioręprzeciwnykierunekniżwspółczesnanauka,starającasię
znajdowaćjaknajbardziejprecyzyjne(acozatymidzie-wąskie)definicje.
Potrzebnebędzieokreśleniezbiorczedlatendencjiróżnychaczzbieżnych.
Wlatach20.rodziłysięonedopiero,niemiałyjeszczeskończonejformy.Nowe
zjawiskaposzukiwałyswychnazw.Początkowosięganopohistoryczneter-
miny,takiejaknabsolutyzm”,ncezaryzm”czynautokratyzm”
20
.MarekKornat
zauważył:nStudiującdzisiajrefleksjemiędzywojennychprawnikówisocjologów
natematautorytaryzmuitotalitaryzmu,łatwozauważyć,jakdalecebylioni
przyzwyczajenidodoświadczeńhistorycznych,wjakpoważnymstopniubyli
niewolnikamianalogiihistorycznych.[ł]Fenomentotalitaryzmustanowiłdla
ówczesnejgeneracjitakwielkienovum,żetrzebabyłostworzyćnowyjęzyk,za
pomocąktóregodałobysięopisaćiwyjaśnićzjawiskaiproblemy,którepojawiły
sięwżyciuspołecznymmiędzywojennejEuropy”21.Nieistniałowtedyrozróż-
nieniemiędzyautorytaryzmemitotalitaryzmem,nawetichzwolennicyczęsto
niemielijeszczedokońcaukształtowanychisprecyzowanychpoglądów22.Jeden
zreformatorówjakoprzedstawicielinowoczesnegoncezaryzmu”wymieniał
jednymtchemMussoliniego,PrimodeRiverę,Poincarégo,Piłsudskiego,anawet
Lenina
23
.Toskłaniamniedowykorzystaniapojęćztamtejepoki.Najbardziej
problemlegitymizacjiipochodzeniasuwerenności,aniefunkcjonowaniemechanizmówwładzy.
Por.J.Bartyzel:Autorytaryzm.W:EBP.T.2:Ar-Be.Radom2000,s.86-92;Idem:Cezaryzm.W:
EBP.T.4:Ce-Deł,s.47-49.
18Wydajesię,żejesttoteżsłabościąrefleksjinadautorytaryzmemM.Bankowicza,któryau-
torytaryzmtypupseudodemokratycznego,populistycznego,ncezarycznego”dostrzega,aleniedo-
cenia.M.Bankowicz,W.Kozub-Ciembroniewicz:Dyktaturyityranieł,s.179-180.
19Ibidem,s.176-177.
20Encyklopedjanaukpolitycznych.T.1:A-C.Red.E.J.Reyman.Warszawa1936,s.6-7;
M.Szawleski:Naprzełomienaszegoustrojupaństwowego.Warszawa1929,s.36;por.M.Kornat:
Bolszewizmł,T.2,s.74,88-90.
21M.Kornat:Bolszewizmł,T.2,s.79.
22Ibidem,s.82.Rozróżnienietozaczęłosiępojawiaćsporadyczniepodkonieclat30.,np.
w:M.Prelot:Państwofaszystowskie.Warszawa1939,s.122.
23A.Piasecki:ZmianaustrojuamocarstwowestanowiskoPolski.Kraków1928,s.9-10,14.
PodobnieS.Strońskiw:E.Dubanowicz,J.Stecki,S.Stroński:Ustrójpaństwa.Warszawa1927,
s.26-35.
