Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
matycznychiastronomicznych;działalitamsławniUkal-
kulatorzy”ThomasBrawardine,WilliamHeytesbury
iRichardSwineshead.8
Studiauniwersyteckierozpoczynałysięzawszena
wydzialesztukwyzwolonych.Dopierostopieńmagistra
sztukwyzwolonychdawałprawodostudiowaniawyż-
szychfakultetów:prawa,medycynyiteologii.Nauki
przyrodniczeilogikastanowiłyzatempodstawęwyż-
szegowykształceniawszystkichbezwyjątkustudentów.
Oczywiściezakrestegowykształceniabyłograniczony,
chociażpoodkryciudziełautorówstarożytnychprogram
studiówbardzosięwzbogaciłiwdrugiejpołowieXIIIwie-
kuwykraczałjużdalekopozatradycyjnetriviumiquadri-
vium.StudiowanoikomentowanodziełaArystotelesa:
Fizyka,Oniebie,Meteorologika,Oduszy,Opowstawaniu
iginięciu,Metafizyka,orazjegopismabiologiczneipsycho-
logiczne(Parvanaturalia).Nawyższychlatachwnaucza-
niuastronomiiposługiwanosiępodręcznikiemTractatus
desphaeraJohnazHolywood,zwanegoJoannesem
SacroboscoitraktatemTheoricaplanetarumCampanusa
zNovary.Studiowanopierwszych9ksiągElementów
EuklidesaorazArytmetykęBoecjuszaiAlgorismvulgaris
Sacrobosco.
Wartoprzypomnieć,żefizykabyłapierwotnieuwa-
żanazanaukęocałejprzyrodzie(gr.φύσις–physis–
przyroda).TakrozumiałfizykęArystotelesitakjąpoj-
mowanoprzeznastępnestulecia.Wśredniowiecznej
encyklopediiBrunettoLatiniegozXIIIwiekuczytamy,
żefizykadajenamUpoznanienaturybytów,któremają
ciałoiwystępująwrazzrzeczamicielesnymi,toznaczy
naturyludzi,zwierząt,ptaków,ryb,roślin,kamieni
iinnychjeszczebytówcielesnychznajdującychsięwśród
nas.”9Fizykamiałatłumaczyćbudowęiurządzeniecałe-
goświata,włączniezesferąnadksiężycową.Byłoto
jednakwyjaśnianieopisowe,jakościowe.Natomiast
astronomiajakoczęśćquadriviumbyłanaukąmatema-
tyczną,ograniczonąpoczątkowojedyniedoprostych
rachunków,potrzebnychdoustalaniadatyświątkościel-
nych.Potemzakresipoziomobliczeńzostałrozsze-
rzonynazagadnieniaruchówKsiężycaiplanet(jaknp.
wTheoricaplanetarum),ponieważbyłotopotrzebnedo
obliczeńastrologicznych.
Bardzoistotnąrolęodgrywałoopracowywanieprzez
wykładowcówuniwersyteckichwłasnychkomentarzy
dodziełautorówstarożytnych.Byłytoosobnepodręcz-
niki,zktórychuczylisięstudenci.Tekomentarzesądziś
bardzodobrymźródłemwiadomościodokonaniach
średniowiecznychuczonych.
8Por.A.K.Wróblewski,Historiafizyki...,op.cit.rozdział3.5.
9B.Latini,LilivresduTresor,tłum.MałgorzataFrankowska-Terlecka
iTeresaGiermak-Zielińska,Skarbiecwiedzy,PIW,Warszawa1992,s.44.
Studianawydzialesztukwyzwolonychbyłydwustop-
niowe.Poparulatach(zależałotooduczelni)student
otrzymywałstopieńbakałarza,codawałomuprawo
dodalszegostudiowania,ażdouzyskaniastopniama-
gistrasztukwyzwolonych,uprawniającegodowykła-
danianakażdymuniwersytecie.WParyżustatutpo-
czątkowoprzewidywał,żestudianatymwydzialebędą
trwałysześćlat,wOksfordzie–latsiedem.Potemten
czasuległznacznemuskróceniudopięciu,anawetczte-
rechlat.Studianawyższychfakultetachtrwałydługo,
np.trzebabyłoosiemlubwięcejlatdouzyskaniastop-
niadoktorateologii.
Sprawnośćnauczaniawuniwersytetachśredniowiecz-
nychbyłabardzoniewielka,średniotylkococzwarty
studentdochodziłdostopniabakałarza,acodwudzie-
styzostawałmagistrem.
Warunkistudiowaniarównieżbyłyciężkie.Studenci
mieszkaliwsłaboogrzewanychizbachimusieliuczestni-
czyćwzajęciach,którewobecniedostatecznegooświetle-
niarozpoczynałysięczęstojużoszóstejranoitrwały
dozmroku.Nicdziwnego,żewieczoramiwielustuden-
tówodreagowywało,przeważniezabawiającsięwkarcz-
mach.Pijaństwobyłoplagąnietylkowśródstudentów,
aletakżewśródwykładowców.Mieszczaniemielinie-
chętnystosunekdospołecznościuniwersyteckiej,która
rządziłasięswoimiprawamiikorzystałaznadanychjej
przywilejów.Międzystudentamiimieszkańcamimiast
dochodziłoczęstodobójek,czasemzbardzopoważ-
nymiskutkami.
Wuniwersytetachśredniowiecznychniebyłolabo-
ratoriów,wktórychprowadzonobyeksperymenty.
Przedmiotembadańniebyłyzjawiskaprzyrodnicze,
leczteksty.Ważnączęśćuczelnistanowiływięcbiblio-
teki,wktórychprzechowywanodziełaautorytetów.
Księgitekopiowano,oczywiścieręcznie,toteżkopie
byłybardzokosztowneikupowaćjemoglitylkomajętni
studenci.WynalazekGutenbergawpołowieXVwieku
sprawił,żeksiążkistałysiębardziejdostępne.
Metodąbadawcząbyładysputa(disputatio),wktó-
rejprowadzeniuśredniowiecznimistrzowieosiągnęli
doskonałość.Studenci,którzypozostawalibiernipod-
czaswykładów,braliczynnyudziałwdysputach.Były
dwatypydysput:zwyczajneinadzwyczajne.Profesoro-
wieprowadzilidysputyzwyczajneregularnie,zwykle
raznatydzień.Pozastudentamimogliwnichbraćudział
takżebakałarzeimagistrowie.
Postawieniupytaniatowarzyszyłopodaniekilkulub
kilkunastumożliwychodpowiedzi–albotwierdzących,
alboprzeczących.Jeżelinapoczątkupopieranebyło
stanowiskotwierdzące,tomożnabyłobyćpewnym,
żewkońcuautoropowiesięzarozwiązaniemprzeczą-
cym.Jeślinatomiastnapoczątkudawanoodpowiedź
1.SZKOŁYIWYKSZTAŁCENIE
7
