Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
prawemjustyniańskimbyłypoważnierozwinięte.SzkołaprawawRa-
wennie,anastępnieszkołybolońskichglosatorówikomentatorów,mimo
żewyrastałyzduchaśredniowieczabyłyjednakprzejawemnowegospo-
sobupodejściadoprawarzymskiego:dlabolońskichglosatorów,którzy
odkrylibogactwomyśliprawniczejzawartejwDigestachjustyniańskich,
dziełoJustyniana(mimożewciążbyłotraktowanejakoksięgaświęta,od-
bijającanieantyczny,leczaktualnyobrazświata)stałosięprzedmiotem
dogłębnejanalizyfilologicznejisystemowej;dlakomentatorówopraco-
waneprzezglosatorówpraworzymskiestałosięinstrumentemsłużącym
dorozwiązywaniaaktualnychpotrzebobrotuprawnego.Wprowadzenie
przezkomentatorówdoprawajustyniańskiegoelementówprawastatu-
towegomiastwłoskichdawałomożnośćpraktycznegostosowaniaprawa
rzymskiego.
Wykształconeprzezkomentatorówrzymskieprawoaktualne(mos
italicusiuradocendi)stałosiępodstawąrecepcjiprawarzymskiego.Nastą-
piłaonawswejnajpełniejszejformiewNiemczech,gdySądKameralny
Rzeszywroku1495zostałzobowiązanydoorzekaniaposiłkowozgodnie
zprawemrzymskim(przetworzonymprzezglosatorówikomentatorów).
Takzwanyususmodernuspandectarum-traktującypraworzymskiejako
aktualnysystemprawny–byłpodejściemdoprawarzymskiego,które
trwałojeszczewXVIIIwiekuiznalazłoswójepilogwXIX-wiecznejpan-
dektystyce.
ReakcjaOdrodzenianamositalicusiuradocendiznalazłaswójwyraz
główniewnurciehumanizmuprawniczegoweFrancji(mosgallicusiurado-
cendi).Krytykaprawarzymskiegojakoprawaaktualnegowiązałasięzkry-
tykąprawnikówprowadzącychjałowedyskusje,którychznaczenierosło
dziękiniejasnościprawa,dającegomożnośćstosowaniapokrętnychinter-
pretacji.F.Hotman,odktóregowywodziłasiępóźniejszakrytykaprawa
rzymskiego,pisał,żeUwiększośćdyskusjinadprawemrzymskimopierała
sięnasporachwynikłychzinterpretacjizasadgramatykiłacińskiej”.
Wocenachprawarzymskiegoprzewijałsiębardzoczęstomitdo-
bregoprawarepublikańskiegoizłegoprawacesarskiego.F.Rabelais,
krytykującpraworzymskiewjustyniańskimwydaniu,traktowanejako
przejawprawaokresurzymskiegocesarstwa,podjąłtakczęstopóźniejpo-
ruszanyproblemkrytykiprawarzymskiegozpunktuwidzeniaetycznego
wywodząc,żeźliludzieniemogąstworzyćdobregoprawa.Zarzucałon
Trybonianowi,żeUbyłczłowiekiemniewiarygodnym,niewiernym,złym,
przewrotnymichciwym,którysprzedawałustawy,edykty,reskrypty,
48
