Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Iusetlexwrzymskiejtradycjiprawnej3
TytułczasopismaUIusetLex”,świadczącyotym,żejegotwórcyczują
potrzebęoparciastudiównadprawemwspółczesnymnatradycjiromani-
stycznej,zachęcadozajęciasięznaczeniemtychdwóchterminówwhisto-
riiprawarzymskiego.
Wokresierzymskiejrepublikiterminemius(lubiura)oznaczanocały
zespółnormskładającysięnaobowiązującyporządekprawny4.Terminlex
oznaczałnatomiastpoczątkowotęczęśćporządkuprawnego,wktórejwy-
rażałsięelementpewnościprawa.Lexpowstawaławwynikudziałalności
legislacyjnejzgromadzeńludowychcałegopopulusromanus.Oduchwa-
leniawroku287p.n.e.ustawyHortensjusza(lexHortensia)5mianoleges
uzyskałyrównieżuchwałypodejmowaneprzezzgromadzeniaplebejskie
(conciliaplebis),którychdziałalnośćustawodawczanabrałapodstawowego
znaczeniawdziedzinieprawastanowionego6.
Wokresiewczesnegopryncypatuzmieniłsięsposóbtworzenialeges.
Zanikaładziałalnośćzgromadzeńludowychiplebejskichjakoorganów
tworzącychprawo.Nabierałynatomiastznaczeniauchwałysenatu(senatus
consulta)7.Wokresietym,gdykoncepcjeustrojowepryncepsównawiązy-
wałydotradycjirepublikańskich,senat(polityczniewpełnizależnyod
cesarza)byłwygodniejszymforum,niżdawnezgromadzenialudowe,dla
3
IusetLex2002,nr1,s.51–61.
4
Autorcelowoniechcewdawaćsięwniezmierniespornezagadnienieznaczeniaterminów
iusifaswnajdawniejszymokresiedziejówprawarzymskiego.Zob.R.Orestano,Daliusalfas.Rap-
portofradirittodivinoeumanoinRomadall’etąprimitivaall’etąclassica,BIDR1940,nr46,s.246in.
5
D.1,2,8(Pomponius,lib.sing.Enchiridion):(...)Itafactumest,utinterplebiscitaetlegemspecies
constituendiinterest,potestasautemeademesset.(UPostanowiono,żeuchwałyzgromadzeń(plebiscita)
iustawybędąsięróżnićsposobemustanawiania,ichmoczaśtasamapozostanie”).
6
Por.P.DeFrancisci,Sintesistoricadeldirittoromano,3ed.,Roma1965,s.206in.
7
Gai1,4:Senatusconsultumest,quodsenatusiubetatqueconstituit.Idquelegisvicemobtinet,
quamvisdeearefueritquaesitum.(UUchwałąsenatujestto,cosenatnakazujeipostanawia.Azacho-
wujeonamocustawy,choćtęsprawęrozważano”,tłumC.Kunderewicz).
37
