Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Iusetlexwrzymskiejtradycjiprawnej
naniakonstytucjicesarskichzleges,starającsięjednocześniepodaćmoty-
wytakiegorozwiązania.
Wokresiepóźnegopryncypatuzaczynasięstopniowokształtować
zasadapełnejsuwerennościwładzyustawodawczejcesarzy.Zmieniasię
teżstatusrzymskichjurystów:zniezależnychiurisprudentes,reprezen-
tującycharystokratycznepodejściedowykonywanejprzeznichfunkcji,
stająsięwkońcuIIwiekun.e.zależnymiodwładcówUprawnikamibiu-
rokratami”11.DlaUlpiana,jurystyzprzełomuIIiIIIwieku,pełniącego
wysokiefunkcjewstrukturzewładzycesarskiej12,zasada,wmyślktórej
cesarzmanieograniczonąmożliwośćstanowieniaprawa,jestjużoczy-
wista.WokresiedynastiiSewerów(193–235n.e.)formalneuzasadnienie
źródłapochodzeniatejwładzyniebędziemusiałobyćwysuwanejako
podstawowe.
Ulpianwyrażawsposóbbezwarunkowyzasadębrakuzwiązaniace-
sarzaobowiązującymprawemzwrotemprincepslegibussolutusest.Ulpian
przyznajejednaktouprawnieniewyłączniecesarzowi,anienajbliższym
członkomjegorodziny.ZwrotprincepslegibussolutusestoznaczałdlaUlpia-
najedynieto,żecesarzjestzwolnionyodkoniecznościprzestrzeganiaist-
niejącychustaw13.
Późniejszedziejeformułyprincepslegibussolutus,którastałasiępod-
stawąśredniowiecznejdoktrynysuwerennościwładzymonarszejoraz
podstawąnowożytnejkoncepcjiwładcyabsolutnego,rozwijanejwokre-
sieRenesansu,szływkierunkuprzyjęciazasadygeneralnej,żecesarzstoi
ponadwszelkimiustawamiistajesięichjedynymtwórcą14.
Zasadanieograniczonejwładzyprawodawczejcesarzystałasięwpeł-
niobowiązującawokresiedominatu.Pomimoskładanychniekiedydekla-
racjiokoniecznościprzestrzeganiaustaw,cesarzemieliwrzeczywistości
wyłącznąiniczymnieograniczonąwładzęustawodawczą.Stwierdzenie
wkonstytucjicesarzaWalentyniana,zroku429n.e.,oznaczeniu,jakiedla
11
Por.M.Bretone,Technicheeideologiedeigiuristiromani,Napoli1982,s.233in.
12
Zob.G.Crifò,Ulpiano.Esperienzeeresponsabilitądelgiurista(w:)ANRW,t.15,Berlin–New
York1976,s.708in.
13
D.1,3,31(Ulpianus,lib.13adlegemIuliametPappiam):Princepslegibussolutusest:Augusta
autemlicetlegibussolutanonest,principestameneademilliprivilegiatribuunt,quaeipsihabent.(UCesarz
niejestzwiązanyustawami:Augusta[żonacesarza]zaświnnabyćzwiązanaustawami,jednak
cesarzetesamejejprzyznająprzywileje,któreonimają”).Por.:H.F.Jolowicz,TheStonethatthe
BuildersRejected:AdventuresofsomeCivilLawTexts,Seminar1954,nr12,s.40–41;M.Lauria,Ius.
Visioniromaneemoderne,3ed.,Napoli1957,s.276in.;M.Talamanca,Istituzionididirittoromano,
Milano1990,s.178.
14
Zob.:G.Crifò,Ulpiano...,s.777,nota435.
39
