Światy za słowami

Ryszard Tokarski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-7784-461-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

374

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Tokarski, Ryszard. Światy za słowami. Red. . Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014, 374 s. ISBN 978-83-7784-461-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Tokarski, R.

T1 Światy za słowami

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

PP Lublin

YR 2014

SN 978-83-7784-461-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 205580, author = "Tokarski, Ryszard", editor = "", title = "Światy za słowami", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej", year = "2014", address = "Lublin", isbn = "978-83-7784-461-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Tokarski, Ryszard

ED -

TI - Światy za słowami

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

CY - Lublin

PY - 2014

SN - 978-83-7784-461-8

ER -

Netografia (standard APA):

Tokarski, Ryszard. Światy za słowami [baza danych online] Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2014 [dostęp: 10 09 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/swiaty-za-slowami-ryszard-tokarski-205580.

język, semantyka leksykalna, znak, definicja kognitywna, definicja semantyczna, relatywizm w systemie języka

Książka łączy z jednej strony imponującą wiedzę językoznawczą obejmującą najistotniejsze osiągnięcia naukowe ostatnich lat z własnymi dokonaniami Autora, swobodę i niedogmatyczność z rygorem metodologicznym, a subtelność i wyrafinowanie analiz ze ...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7784-461-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

374

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp12
ROZDZIAŁ 1 SEMANTYKA LEKSYKALNA JAKO DZIAŁ LINGWISTYKI. ZAŁOŻENIA WSTĘPNE16
1.1. Ku cząstkowym definicjom języka21
1.2. Samodzielność dyscyplin czy ich zhierarchizowanie?25
1.3. Perspektywy semantyki leksykalnej27
1.3.1. Semantyka leksykalna: mikroświat ukryty za słowem29
1.3.2. Semantyka leksykalna w interpretacji tekstu32
1.3.3. Semantyka leksykalna i opis człowieka34
1.4. Językowy obraz świata36
ROZDZIAŁ 2 JĘZYKOWE INTERPRETACJE ŚWIATA40
2.1. Referencjalne teorie znaczenia44
2.2. Semiotyczny trójkąt Ogdena-Richardsa44
2.2.1. Relacja znak – referent46
2.2.2. Relacja pojęcie – referent, czyli o mechanizmach referencji47
2.2.3. Pojęcie jako kategoria lingwistyczna48
2.3. Język odzwierciedla, kreuje czy też interpretuje świat zewnętrzny?53
2.3.1. Język odzwierciedla świat53
2.3.2. Język kreuje świat57
2.3.3. Język interpretuje świat63
ROZDZIAŁ 3 O WZGLĘDNOŚCI JĘZYKOWYCH ŚWIATÓW68
3.1. Relatywizm międzyjęzykowy70
3.2. Relatywizm wewnątrzjęzykowy80
3.2.1. Relatywizm w systemie i relatywizm w tekście80
3.2.1.1. Relatywizm w systemie języka81
3.2.1.2. Relatywizm kreowany w tekstach98
ROZDZIAŁ 4 KATEGORYZACJE W JĘZYKU I TEKŚCIE106
4.1. Istota kategoryzacji językowej110
4.1.1. Kategoryzacja językowa i znaczenie słowa111
4.1.2. Od znaczenia słowa ku modelom kategoryzacyjnym113
4.1.3. Podstawowy mechanizm kategoryzacyjny: genus proximum i differentia specifica116
4.2. Kategoryzacja odbiciem ludzkiego myślenia o świecie118
4.2.1. Kategoryzacja klasyczna118
4.2.2. Kategoryzacja przez prototyp121
4.2.3. Kategoryzacyjne kompromisy127
4.2.4. Modulanty – językowe sygnały stopnia przynależności do kategorii128
4.3. Kategoryzacje niestandardowe: metafora130
ROZDZIAŁ 5 OD KATEGORYZACJI DO WARTOŚCIOWANIA. NAUKA O WARTOŚCIACH A ZNACZENIE SŁOWA136
5.1. Czym jest aksjologia lingwistyczna?139
5.2. Wartość oraz dobry – zły w języku142
5.3. Podstawowa leksyka wartościująca144
5.4. Typologia i hierarchia wartości145
5.4.1. Wielki Łańcuch Bytu (The Great Chain of Being)146
5.4.2. Typologia wartości według Jadwigi Puzyniny148
5.4.3. Semantyka języka naturalnego a aksjologia lingwistyczna150
5.5. Od znaczenia do wartościowania. Rola konotacji semantycznych156
5.5.1. Nazwy wartości i nośniki wartości157
5.5.2. Znaczenie leksykalne i konotacje semantyczne a komponenty wartościujące158
5.6. Tematyczne kręgi słownictwa aksjologicznego: od „słów ważnych” do metafor potocznych168
5.7. Hierarchie wartości – O czym się śni…?171
ROZDZIAŁ 6 DANE JĘZYKOWE CZY WIEDZA ENCYKLOPEDYCZNA? O KILKU METODACH BADAŃ SEMANTYCZNEJ STRUKTURY SŁOWA184
6.1. Kompozycjonalne koncepcje znaczenia187
6.1.1. Semantyka strukturalna Katza i Fodora190
6.1.2. Semowa analiza szkoły francuskiej193
6.1.3. Teoria języka myśli203
6.2. Semantyka rozumienia i ram interpretacyjnych Charlesa Fillmore’a207
6.2.1. Encyklopedyzm semantyki211
6.2.2. Schematyzacja wiedzy i prototypy213
6.2.3. Perspektywizacja jako kryterium wyboru jednostki ze scenariusza214
ROZDZIAŁ 7 KONOTACJA SEMANTYCZNA – W STRONĘ DEFINICJI OTWARTEJ218
7.1. Konotacja: strukturalistyczny punkt wyjścia225
7.2. Konotacja: ku otwartemu, kognitywnemu rozumieniu znaczenia229
7.3. Ku otwartej, prototypowej strukturze znaczenia233
7.4. Reguła wewnętrznej motywacji cech konotacyjnych236
7.5. Introspekcja w opisach znaczeniowych240
7.6. Konotacje i profilowanie244
ROZDZIAŁ 8 POLA JĘZYKOWE W BADANIU SYSTEMU248
8.1. Początki teorii pól językowych251
8.2. Pola wyrazowe – perspektywa strukturalistyczna254
8.2.1. Związki syntagmatyczne254
8.2.2. Związki paradygmatyczne255
8.2.3. Klasyfikacja pól wyrazowych258
8.3. Granice pól semantycznych259
8.3.1. Perspektywa onomazjologiczna i semantyczna w polu261
8.3.2. Granice pola i polisemia słowa262
8.3.3. Granice pola i semantyczne konotacje słowa263
8.3.4. Centrum i peryferie pola265
8.4. Semantyczne relacje w polu268
8.5. Pole językowe – perspektywa neohumboldtyzmu273
8.6. Pola językowe: badanie języka czy ludzkiego pojmowania świata?276
ROZDZIAŁ 9 POLA JĘZYKOWE W BADANIU TEKSTU. OD PÓL ZNACZENIOWYCH DO PÓL TEMATYCZNYCH278
9.1. Tekstowa względność pól280
9.2. Pola asocjacyjne i teoria słów-kluczy282
9.3. Pola w tekście artystycznym – egzemplifikacje286
9.3.1. Współistnienie w tekście dwóch wzajemnie się określających pól286
9.3.2. Wspólny model pojęciowy – alternatywne realizacje polowe289
9.3.3. O znaczeniowym „zarażaniu się” słów w polu295
9.3.4. Metafory pojęciowe w kształtowaniu pól tematycznych299
ROZDZIAŁ 10 WSZYSTKIE DROGI PROWADZĄ DO RZYMU: ZNACZENIE – DEFINICJA. OTWARTA – JĘZYKOWY OBRAZ ŚWIATA304
10.1. Definicja semantyczna – sposoby rozumienia światów za słowami307
10.1.1. Definicja kognitywna… ale jaka?307
10.1.2. Definicja otwarta311
10.2. Świat bez języka? Język bez świata?314
10.2.1. Kilka słów o genezie teorii i polskiej historii JOS-u314
10.2.2. Językowy obraz świata czy językowe obrazy świata?316
10.2.3. Tekstowe obrazy świata322
Миры з а словами. Лекции по лексической семантике (Резюме)326
Worlds behind Words. Lectures in Lexical Semantics (Summary)330
Indeks rzeczowy334
Literatura338

Rozdział1

zmówStanisławaJerzegoLecabrzminastępująco:Karłomtrzebasięni-

skokłaniać(Lec1987,76).PodstawoweznaczeniesłowakarzełCczłowiek

nienaturalnie,chorobliwiemałegowzrostu’wzestawieniuznakazem

zawartymwgrupiewerbalnejtrzebasięniskokłaniaćmożeewokować

scenę,wktórejosobapozdrawiającabądźprzekazującawyrazyuszano-

waniakarłowiwinnatorobićodpowiednionisko,wsposóbstosownydo

jegoniewielkiegowzrostu.Takainterpretacja,choćteoretyczniemożliwa

izgodnazgramatycznymiisemantycznymiregułamijęzyka,jestjednak

małoprawdopodobna.Zajejodrzuceniemprzemawiająprzynajmniejdwa

argumenty.Popierwsze,filozofiaipoetykagatunku,jakimjestaforyzm,

zwłaszczaaforyzmliteracki.

Raczejtrudnooczekiwać,bytakonkretna

maksymamogłasięodnosićdojednostkowejsytuacji,przedstawiającej

czyregulującejfizycznerelacjemiędzyludźmi.Małoprawdopodobne,by

aforyzmstawałsiętylkoelementempodręcznikadobregowychowania,

aniefilozoficznymprzekazemogólniejszychzależnościmiędzyludzkich.

Podrugie,argumentemprzemawiającymzaodrzuceniemwyjściowejnaj-

prostszejinterpretacjianalizowanegowyrażeniajestrównieżosobaautora.

Lec,poetaifraszkopisarz,znanyprzedewszystkimjakoautorMyślinie-

uczesanychz1957rokuikolejnychtomówaforyzmów,uchodziłwlatach

sześćdziesiątychisiedemdziesiątychzaautorytetmoralny.

Wnietracących

idziśnaaktualnościaforyzmachLecaposzukiwaćnależyzatemraczej

głębszychsensów,istotnychdlawszystkichludziwskazańocharakterze

filozoficznym,moralnymitp.

Przyjęciezałożeniaoogólniejszymprzesłaniuaforyzmunakazujezre-

widowaniewyjściowegoustalenianatematsemantykisłówkarzeł,kła-

niaćsięorazrzeczywistejintencjiaforyzmu.Wwypadkukarłasłowni-

ki-pozaznaczeniemCczłowiekbardzomałegowzrostu’-odnotowują

nZwięzłesformułowanie,zwyklejednozdaniowe,ogólnejprawdyocharakterzefilozo-

ficznym,psychologicznymczymoralnym,odznaczającesięstylistycznąwyrazistością

ibłyskotliwością”(STL1988,15).

OpiniaLeszkaKołakowskiegonatemataforystykiLeca:nByłtedyLecfilozofem,chociaż

napewnoniezależałobymunatejnazwie,jakinażadnejinnej.Żyłownimpragnienie,

któretworzywłaściwątreśćfilozoficznegodociekania:odsłonićwsłowiewszystkiejego

utajonezałożenia,zdobyćsięnaradykalizmnieoszczędzanianiczego,cowniewinnej

banalnościjestniewidocznątrucizną,tchórzostwem,ucieczkąprzedrealnymkonflik-

tem,lenistwemmyślilublenistwemmoralnym”(Lec,1996).

Brak wyników

Światy za słowami

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra