Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
WPolsce,począwszyod1948roku,socjologiazostałapodporządkowanamarksistowskiej
orientacjiteoretycznej,conaprzykład,zdaniemautorówhasłapoświęconegotejdyscyplinie
wEncyklopediiPowszechnejPWNz1976roku,decydowałooznaczeniusocjologiikrajów
socjalistycznychwskaliświata,zewzględuprzedewszystkimna,,jednolitośćreprezentowanej
przezniąmarksistowskiejorientacjiorazzwiązekzpraktykąbudownictwasocjalistycznego
wZSRR,anastępniewinnychkrajachwspólnotysocjalistycznej,,[Encyklopedia...1976,t.4,s.
226].WrzeczywistościwokresiestalinizmusocjologiawPolscepraktycznieuległalikwidacji
2
idopierood1956rokuzaczęłasięstopniowoodbudowywać,jednakprzezcałyokresPRLwładze
dążyłydopodporządkowaniasocjologówpanującejideologiiiwymuszałynanichswoiście
rozumianą,,lojalność,,.Wywoływałotooczywiściekontrreakcjęiśrodowiskosocjologówstarało
się,przynajmniejczęściowo,radzićsobieztąsytuacjązniewolenia[Szacka2003,s.41].
Statussocjologiijakodyscyplinynaukowejbyłkwestionowanynietylkozewzględunajej
powiązaniazideologiąibieżącymiinteresamipolitycznymi.Krytycepoddawano,odsamego
początkuistnieniatejdyscypliny,jejmetodybadawcze,odniesionedostosowanychwnaukach
przyrodniczychiniedostarczającejednoznacznychwyników.Stopniowo,wrazzewzrastającym
zapotrzebowaniemnawiedzęoprocesachspołecznychorazzprzemianamisamejsocjologii
(m.in.zodchodzeniemodtendencjidotworzeniawysoceogólnychprawiuniwersalnychteorii),
wsocjologiipowstawaływspółistniejącerozmaiteorientacjeteoretyczneimetodybadawcze,
zależnieodspołeczno-kulturowychihistorycznychwarunkówposzczególnychkrajów.Jednak
wzrastającapopularnośćsocjologii,znajdującawyrazwrosnącejliczbiekatedr,studentów,
pracownikównaukowych,tematówbadawczychipublikacji,wiążesięprzedewszystkimze
szczególnymicechamiprzemianwspółczesnegoświata.EdmundWnuk-Lipińskiużyłsfor-
mułowania,,światmiędzyepoki,,,abyopisaćsytuację,wktórejstaryświat,nadaljeszczetkwiący
wXIXiwcześniejszychwiekach,
,,ustępujemiejscaczemuśnowemu,cojeszczeniezbytjest
widoczne,azatemcotrudnojestteżprecyzyjnieokreślić,,[Wnuk-Lipiński2004,s.7].Towłaśnie
naukispołeczne,wtymzwłaszczasocjologia,mogądostarczyćnarzędziisposobówrozumienia
tegocorazbardziejzłożonegoświata.Niemożnaodwrócićsię,odgrodzićodtego,codziejesię
wnawetnajodleglejszymodnaszakątkuświata.Przestrzeńiczaspotrzebnynajejpokonaniesą
corazmniejistotne,wszystkocodziejesię,,gdziekolwiek,,,dziejesiętakże,,tutaj,,.Potrzebna
jestzatemnajszerszainajgłębszawiedzaospołeczeństwach,oprocesachwnichzachodzących;
potrzebnesąodpowiedzinapytania,któreporządkująnaszepostrzeganieirozumienie,
ułatwiająprzewidywanie.Socjologiapozwalanamzrozumieć,jakdziałaspołeczeństwona
różnychpoziomachintegracjiżyciaspołecznegoijakpowstajejakiśtypładuspołecznego
pozwalającynatrwanieifunkcjonowanietegospołeczeństwa.Rosnącapopularnośćsocjologii
wyrażasiętakżewpowstawaniucoraztonowychsubdyscyplin,zwiększaniusięoczekiwań
inadzieizwiązanychzichrozwojem.
Problematykasocjologiijest,,trudniejsza,,niżnaprzykładfizykiczymatematyki,wtym
znaczeniu,żeniemalkażdyznasmaokreśloneprzekonaniaiuogólnienianatematspołeczeństwa,
kultury,procesówspołecznych.Rzadkoodważamysięformułowaćjakieśkoncepcjedotyczącenp.
suwerennościnarodówipodporządkowanieichkapitałowiamerykańsko-angielskiemu,reakcyjnąmal-
tuzjańskąteorięprzyrostuludności,wmyślktórejprzyczynazłatkwiniewustrojuburżuazyjnymopartym
nawyzysku,leczw»nadmiarze«ludności,zbójeckąteorięgeopolitykiitp.Leczrozwójspołeczeństwaoba-
lawszystkiete»teorie«.Nieburżuazyjne,przepojonenienawiściądoczłowiekapoglądynaspołeczeństwo,
leczjedynynaukowyświatopogląd–marksizm-leninizm–corazszerzejrozpowszechniasięwcałymświe-
cie.ZwycięstwosocjalizmuwZSRR,budowasocjalizmuwkrajachdemokracjiludowej,zwycięstwona-
roduchińskiego,postępującywciążwzrostsiłcałegoświatowegoobozudemokracjiisocjalizmu–wszystko
tooznaczaprawdziwytriumfmarksistowsko-leninowskiejnaukiospołeczeństwie,,.[Rozental,Judin
1955,s.629].
2
JakczytamywEncyklopediiPowszechnejPWNz1976roku:,,niektóre[ośrodkisocjologicznewPolsce
–przyp.A.K.]przerwałydziałalność,,[Encyklopedia...,1976,t.4,s.226],awwydaniuz2005roku:,,niektóre
zaśbyłyzmuszoneprzerwaćdziałalność,,[Encyklopedia...,2005,t.17,s.193].
