Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Kaliszewski,Nostalgiastylu.NeoklasycyzmlirykipolskiejXXwiekuwkrytyce,badaniach
ipoetykachimmanentnych,Kraków2007,ISBN978-83-233-2311-2,©byA.Kaliszewski&WUJ
16
WswejseriiwykładówSztukajakogra,symboliświęto(Salzburg,1974),wydanej
jakoKunstheute(1975),Hans-GeorgGadamerdokonujebliskichnamrozróżnień
gry
13,którajużnawstępienazwanajest„podstawowąfunkcjążycialudzkiego”.Bez
niej„kulturaludzkajestwogóleniedopomyślenia”
14.
Gra,którajest„ruchemsamorzutnym”,„fenomenemnadmiaru”,„samoprezentacją
żywotności”,todomenaprzyrody,np.grafalczygrakomarów.„Szczególnąwszakże
cechągryludzkiejjestto,żepotrafionawciągnąćsobątakżerozum[...],bywyznaczać
sobieceleiświadomiedonichdążyć,iztąwyróżniającąwłasnościącelotwórcząro-
zumuwygrać”.Wgrzeludzkiejczłowiek„samdyscyplinujeiporządkujeruchynale-
żącedogry”
15.
Wgrzechodzi„owłasnątożsamość”,wgrze„cośjestzacośuważane”
16,chodzi
oto,bywtęgręwciągnąćodbiorcę,ibyten„rozumiał”,„identyfikował”–toskłada
sięnahermeneutycznątożsamośćgryidzieła.Wkażdymdziele–piszeGadamer–
tkwiwłaśnie„rozbudowanagrarefleksji”istanowiwyzwanie;wkażdymdziele,nie
tylkoklasycystycznym,aledodajmyodsiebie:szczególniechybawnim–„zawszecoś
jakocośrozpoznajemy,albousiłujemyzinterpretować”
17.Musimypodejmować
irozszerzać,pogłębiaćtepróby,poszukiwaćowejwskazywanejniejednokrotnieprzez
Gadamera„tożsamości”,zwłaszczadocieraćdoobiektywnych„regułgry”.Takbudo-
waneznaczeniegrymożebyćdogodnymkluczemdozrozumienianeoklasycyzmu.
NaszametodazastosowanawGrachPanaCogitoopartabyłateżnaszerokiejdefi-
nicjimitujakokategoriiobejmującejnietylkowszystkiestarożytnemitologiczne
„opowieści”(narrative)ipostaci,aleibiblijnetematyjudaistyczneorazchrześcijań-
skie;dotegododaliśmyrównieższczególniezuniwersalizowane,„ponadczasowe”
mityświeckie,tj.idealizowanewątkiipostacihistoryczne,polityczne,także„nie-
śmiertelne”,archetypicznepostaciliteraturynowożytnej(np.Hamlet)czyszczególnie
ikoniczne,„wieczne”faktyartystyczne–dziełasztuki,budowle(np.MonaLiza,
Akropol)
18.Takpojętemitynazywaliśmy„powszechnikamikultury”,wniniejszej
książcezastępujemytenterminprzeważnie„kodemkulturowym”.Togłówniemitysą
figuramiwyżejprzedstawionejgry.Zasadyowejgry–strategiereinterpretacyjne–
przedstawiamywewstępiedoczęściIII.
Obokgry,mituistrategiiwobecniego,szczególnieprzydatnaokazałasię
teżwbadaniuklasycyzmukategoriastylizacji,zastosowanawnowatorskimdziele
StanisławaBalbusaMiędzystylami.Popierwszebadaczrozwiązałtamwbardzocie-
kawyiuniwersalnysposóbzagadnieniewspółzależnościstarszegoiniezbędnegodla
nasokreśleniasposobukształtowaniawypowiedzi(tekstu),jakimjeststyl(styliza-
cja),zdominującądziśwbadaniachliterackichkategoriąintertekstualności.Oba
terminyodnosząsiędopowiązań(nawiązań)międzytekstami.Różnicapolega
jednaknatym,iżstylizacjeto:„jawnepowiązaniamiędzytekstami(orazstylami,«ję-
zykami»)”,utwórsamostentacyjniejezakładaiwskazujenaówinnytekst;wrezulta-
13H.-G.Gadamer,Aktualnośćpiękna.Sztukajakogra,symbol,święto,przeł.K.Krzemieniowa,War-
szawa1993.
14Tamże,s.29.
15Tamże,s.30.
16Tamże,s.32.
17Tamże,s.40.
18Szczegółoweprzesłankiteoretycznetakiejdefinicjimitupor.A.Kaliszewski,GryPanaCogito,
dz.cyt.,rozdz.:CzytanieHerberta,s.81–89.
