Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Konwenansekonstytucyjne
celembyłapełnaregulacjategoustroju.Takiepojmowaniepojęciakonstytucjirozpo-
wszechniłosięwpóźniejszychlatachwłaściwienacałymświecie.
Utożsamieniekonstytucjizezbioremnormprawnychpowoduje,żepostępowanie
niezgodnezkonstytucjąjestrównocześniesprzecznezprawem.Możebyćzatem
nazywanenielegalnym.WWielkiejBrytaniipojęcie„niekonstytucyjności”(uncon-
stitutionality)nabrałojednakinnegoznaczenia.JużJ.Austinw1832rokuzwracał
uwagę,żenaruszeniekonstytucjiniemusiwiązaćsięzezłamaniemprawa,awięcże
pewnezachowanie,choćniemożebyćnazwanebezprawnym(illegal),możebyćrów-
nocześnieokreślonemianemniekonstytucyjnego.Wedługniegoniekonstytucyjne
postępowanieoznaczałoniezgodność„zokreślonązasadąlubmaksymą”przyjętymi
wprostlubprzynajmniejnormalnie(habitually)przestrzeganymiprzez„najwyższe
władze”(supremegovernment),któretozasadylubmaksymysąaprobowaneprzez
„przeważającąwiększośćspołeczeństwa”lubjego„najbardziejwpływowychczłon-
ków”.Wzwiązkuztym,iżokreślonazasadalubmaksymabyłynormalnieprzestrze-
ganeprzezwładzeiaprobowaneprzezobywateli,postępowanie–abybyćniekonsty-
tucyjnym–musiałobyć„sprzecznezoczekiwaniami”obywateliorazpowodowaćich
oburzenie(mustschocktheiropinionsandsentiments)2.Tegorodzajuniekonstytucyjne
zachowanie,niewiążącsięzprawnymikonsekwencjami,prawdopodobniespotkałoby
sięjednakzkrytyką,abyćmożeipowszechnymoporem3.
Owe„zasady”i„maksymy”,októrychpisałJ.Austin,tonicinnegojakzapowiedź
konwenansówkonstytucyjnych,czylinormkonstytucjimaterialnejonieformalnym
ipozaprawnymcharakterze.Stałysięonejednymznajważniejszychźródełbrytyj-
skiejkonstytucji,awkonsekwencjirównieżkonstytucjitychpaństw,któreprzyjęły
brytyjskiewzorceustrojowe,wśródnichKanadyiAustralii.
Wobutychpaństwachobowiązująkonstytucjewformieustawzasadniczych,to
znaczyaktyprawneusytuowanenajwyżejwhierarchicznejstrukturzeźródełprawa,
którychzmianaobwarowanajestszczególną,utrudnionąwstosunkudoinnychustaw
procedurą.Sąonejednak–podobniejakaktyprawastanowionegowWielkiejBryta-
nii–tylkojednymzeźródełkonstytucjimaterialnej.Innymsąkonwenansekonstytu-
cyjne.Obowiązywaniekonstytucjiwznaczeniuformalnymniewykluczawięcregu-
lowaniazagadnieńustrojupaństwarównieżprzeznormypozaprawne,funkcjonujące
niejakoobokustawyzasadniczej.TakwłaśniejestwKanadzieiAustralii.Czynito
–choćtylkopozornie–problematycznympojęcie„niekonstytucyjności”,skorowta-
kichwarunkach(oczympiszębardziejszczegółowowdalszejczęściopracowania)
niekonstytucyjnemożebyćpostępowaniepolegającenarealizacjiprzepisówustawy
zasadniczej.
Prezentowanaksiążkajestpierwsząwpolskiejliteraturzemonografiąpoświęconą
pozaprawnymnormomkonstytucyjnym,charakterystycznymdlaustrojuwestmin-
sterskiegowywodzącegosięzbrytyjskiejtradycjiustrojowej.Analizaobejmujenie
tylkokonwenansebrytyjskie,alerównieżkanadyjskieiaustralijskie.Konwenansowe
2J.Austin,TeProvinceofJurisprudenceDetermined,JohnMurray,AlbemarleStreet,London1832,
ss.272–273.
3O.HoodPhilips,ConstitutionalConventions:Dicey’sPredecessors,„TeModernLawReview”1966,
vol.26,no.2,s.138.
