Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Konwenansekonstytucyjne
zagadnieniemustrojuZjednoczonegoKrólestwa,dającjegopierwszysystematyczny
wykład.ChoćjużE.A.Freemanużyłpojęcia„konwenansowakonstytucja”(conven-
tionalconstitution),towłaśniezasprawąA.V.Diceyautrwalonazostałaterminologia,
zgodniezktórąniepisanenormybrytyjskiejkonstytucjiprzyjęłosięnazywaćkon-
wenansamikonstytucyjnymi(constitutionalconventions)bądźteżkonwenansowymi
normamikonstytucyjnymi(conventionsoftheconstitution).
1.Historycznyproceskształtowaniasię„konwenansowej
konstytucji”
Konwenansekonstytucyjnestałysięelementembrytyjskiejkonstytucjiwrezulta-
ciedługiego,ewolucyjnegoprocesu,któregopoczątkówmożnadoszukiwaćsięjuż
wokresiepanowaniaWilhelmaIII,dzierżącegoangielską,irlandzkąorazszkocką
koronęwlatach1689–1702.Usankcjonowanyrestauracjąmonarchiiw1660roku
iuregulowanypostanowieniamizawartymiwuchwalonymw1689rokuBillofRights
orazprzyjętejwroku1701Ustawieosukcesjitronu(ActofSettlement,1701)system
rządów,opartycodozasadynauznaniusuwerennościparlamentu,wtymwłaśnie
czasiepoddanyzostał,faktycznieporazpierwszy,praktycznemusprawdzianowi.
KompromiszawartymiędzykrólemaparlamentemwdrugiejpołowieXVIIwieku,
którypolegałnapodzialewpływówmiędzytymidwomapodmiotami,niebyłjuż
późniejpodważanyprzezżadnązestronhistorycznegosporu,definiującegowłaś-
ciwiehistoriępolitycznąsiedemnastowiecznejAnglii.Niechodziłooustaleniere-
lacjimiędzymonarchąaparlamentem–zostałyjużonebowiemuregulowane–ani
ointerpretacjęzawartegowówczasustrojowegokompromisu.Kwestiąbyło„stwo-
rzeniemechanizmu,pozwalającegorealizowaćwpraktycerządzeniajużosiągnięte
porozumienie”5.Ówmechanizmtworzonybyłstopniowo,wwieloletnimprocesie,
któregozwieńczeniemstałosiępowstaniegabinetuzpremieremnaczele,wdalszej
kolejnościzaśjegoemancypacjaspodwpływówmonarchyiostateczneukształtowa-
niesięzasadypolitycznejodpowiedzialnościrząduprzedparlamentem.Wszystkie
tezmianyniedokonałysięjednaknadrodzeprzekształceńwprawie.Porozumienie
międzymonarchąaparlamentemformalniepozostałonienaruszone,usankcjonowały
jenormynieformalneocharakterzepozaprawnym.
ChoćzaczasówWilhelmaIIIpowstałswoistypierwowzórgabinetu6,tojednak
wciążjegoczłonków,będącychkrólewskimidoradcami,mianowałsamodzielniemo-
narcha,bezżadnegoudziałuparlamentu.Ministrowieponosiliodpowiedzialnośćwy-
łącznieprzedkrólem.Niemniejeksperymentpolegającynapróbiestworzeniaorganu,
którysytuowałbysięmiędzykrólemaparlamentemstanowiłzapowiedźzmian,jakie
miałynastąpićwkolejnychlatach7.
5G.B.Adams,ConstitutionalHistoryofEngland,JonathanCape,London1922,s.365.
6Por.E.A.Freeman,op.cit.,s.122.
7Zob.G.B.Adams,op.cit.,s.366.
