Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Praworzymskieijegorolawrozwojueuropejskiejkulturyprawnej
Stosunekdoprawarzymskiego,jakopodstawywspółczesnegopra-
waiedukacjiprawniczej,ulegałinadalulegazmianom.
WPolsceprzedrozbiorowejnegatywnystosunekdoprawarzymskie-
goidopomysłuoparciananimkodyfikacjiprawawynikałzsięganiado
tradycjiRzymurepublikańskiego,wktórymupatrywanopodbudowydla
ideałuzłotejwolnościszlacheckiej.Rzymokresucesarstwa,azwłaszcza
kodyfikacjaprawadokonanaprzezJustyniana,kojarzyłasięzwolennikom
szlacheckiejdemokracjizniebezpieczeństwemwzmocnieniawładzymo-
narszej.
Krytykiprawarzymskiegodokonywaneprzezprzedstawicielieu-
ropejskiegooświeceniaopierałysięnatrzechprzesłankach.Pierwszato
niedoskonałośćprawarzymskiego,przejawiającasięwnieprzejrzystości
jegoźródełinarosłejwjegopóźniejszymstosowaniuinterpretacji.Ideą
oświeceniowychfilozofówbyłostworzenieprostegosystemuprawne-
go,któryniewymagałbyniezrozumiałychdlaprofanówinterpretacji.
IdeałemwiekuoświecenianiebyłokodyfikacyjnedziełoJustyniana,lecz
prostaustawaXIItablic.Drugąprzesłankąkrytykiprawarzymskiego
byłonegowaniejegowartościetycznych.Takrytyka,charakterystyczna
dlaepoki,którażyłamitemszczęśliwościczasówarchaicznychisprawie-
dliwościprymitywnychsystemówprawnych,prowadziładonegowania
osiągnięćRzymuokresucesarstwa,anawiązywaniadotradycjiRzymu
republikańskiego.Krytykętęmożna,stosującpewneuproszczenie,spro-
wadzićdonastępującegorozumowania:praworzymskiebyłowytworem
państwaopartegonaniewolnictwie,awięcnaniesprawiedliwości.Po-
nadtosamicesarzerzymscybyliludźmioniskichwalorachetycznych
(odnosiłosiętoprzedewszystkimdoJustyniana,jegożonyicałejświty
kompilatorów,zTrybonianemnaczele).Jakmożnabysobiezatemwy-
obrazić,żetacyludziemoglistworzyćdobreprawo.Mitustawodawcy
dobregoioświeconegodziałałtuwsteczprzyocenianiulegislatorów
rzymskich.Trzeciąwreszcieprzesłankąkrytykiprawarzymskiegobyła
jegowszechobecnośćwnauczaniuprawa.Krytykatawiązałasięzdąże-
niamidozreformowanianauczaniaprawa,zerwaniazfeudalnymiko-
rzeniamidawnychuniwersytetóworazdoidei,żestudiapowinnysłużyć
wyłączniedopraktycznegoprzygotowaniastudentówdowykonywania
ichprzyszłegozawodu.
Podobnewątkikrytycznemożnaobserwowaćrównieżwczasach
współczesnych.KrytykiprawarzymskiegowhitlerowskiejIIIRzeszyoraz
wpaństwachbyłegosocjalizmurealnegostanowiądobrąilustracjętrakto-
22
