Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIV:Triumfzasadynarodowej
65
wywoływałazłeskojarzenia,ausporejczęścipolskiejszlachtyrodziłaodruchy
eskapistyczne.Dopierozmianyustrojowe,którenastąpiływlatachsześćdzie-
siątych-idącewstronęliberalizacjisystemupolitycznegoimperium,awymu-
szonejegoklęskamiwwojnachzFrancjąiPiemontemorazPrusami-sprawiły,
żePolacyzaczęliżywićprohabsburskiesympatieiprzechodzićodakomo-
dacjidoakceptacjizaborczegomocarstwa164.Procesudopełniłkompromis
austriacko-polski,którynaszczebluregionalnymtowarzyszyłprzeobraże-
niupaństwawAustro-Węgry.Polacyzajęliugodowestanowiskowobecrządu
wiedeńskiego,wzamianzacoGalicjaotrzymałarozległeprawaspołeczno-
-polityczne,zwaneautonomią.Wpraktyceoznaczałotopolonizacjęprowincjioraz
przejęcieprzezPolaków,przedewszystkimpolskąszlachtę,kontrolinadadmi-
nistracjąkrajową165.GalicjanieprzestałabyćjednymzzaborówRzeczpospolitej,
alemogłastaćsię-jakwówczasmówiono-npolskimPiemontem”.
Czyrzeczywiścienimbyła?OddajmynachwilęgłosAlfredowiWysockiemu,
pamiętnikarzowiwspominającemuostatniedekadyistnieniaGalicji,najpierw
urzędnikowiwprowincji,później,wIIRzeczpospolitej,członkowipolskiego
korpusudyplomatycznego:
Mojepokolenieniepamiętałojuższkółniemieckichiczesko-niemieckichszpicli,
węszącychwszędziezdradęispisek,ciężkiegowięzieniaSpilbergu,braniadowoj-
skanadwanaścielatipowszechnegozakazuużywaniajęzykapolskiegowkażdym
najmniejszymnaweturzędzie.
Chodziłemjużdopolskiejszkoły.Wprawdziehistoriapolskibyłaprzedmiotem
nadobowiązkowymiwykładanymwczasiewolnegoodnaukipopołudnia,aleuczono
jejnapodstawiepolskichźródeł,[ś]niestosowanowsposóbbardzorażącymetod
naginaniahistoriidopotrzebpropagandypaństwowej,jaktoczynionowzaborze
niemieckimirosyjskim.
Czytałosiędziennikipolskie,acenzuraichbyładośćłagodna,leczyłlekarzpolski,
sędziapolskisądził,teatrpolskinasbawił.Obchodziliśmywszystkieświętanarodowe,
cóżwięcdziwnego,żezacierałasięwnasmłodych,wśródktórychsięobracałem,
świadomość,żesięjestpoddanymobcegopaństwa,iżeniePolsce,tylkojemusłu-
żyćsięmusi.DelegatemNamiestnictwawKrakowiebyłmójkrewny,awjegosalo-
nachwPałacuSpiskimzbierałsięcałyKraków.Nieoglądanonigdyobcychkomisji
mówiącychponiemieckuiwszystkiesprawyzałatwialiurzędnicyPolacy,miejscowi
lubprzyjeżdżającyzWiednia.Cesarsko-królewskimnamiestnikiembyłpóźniejszy
premierAustrii,KazimierzBadeni166.
164ŁazugabłyskotliwierozpisujehistorięPolakówwaustriackiejpolitycenafazy:alienacji,
prostracji,kontestacji,akomodacji,akceptacji,konstelacji,idealizacji,orientacjiitragicznego
końca;por.tamże,zwł.s.12.Wartowszelakopamiętać,żemanamyśliprzedewszystkim
środowiskokonserwatystów.
165KonsekwencjenarodowościowenadaniaGalicjiautonomiiomawiaH.Wereszycki
wpracyPodberłemHabsburgów...,zwł.s.179-192.
166A.Wysocki,Sprzedpółwieku,wyd.3,Kraków1974(pierwodruk:1956),s.31.
