Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
Częśćwprowadzająca:GalicjawAustrii
ichdziałaniu,zabezpieczająwięzispołeczneilojalnościowe117.WGalicji
niebyłoinaczej.Silneinstytucjedziałająceznadaniawładzhabsburskich,
zwłaszczateozasięguogólnopaństwowym,stanowiłyzewnętrznąreprezen-
tacjęGalicjanjakoobywateliimperium,azarazemumożliwiałyimokreślenie
sięwtejroli.Wspólnototwórczypotencjałowychinstytucjibyłnajwiększy
wostatnimczterdziestoleciuistnieniapodwójnejmonarchii.Nastąpiłwów-
czasogromnyiszybkirozwójpaństwa,którynierazczerpałźródłoraczej
wgminieniżwstolicypaństwowejlubprowincjonalnej.Wcałymimpe-
riumsamorządygminnestanowiłydlachłopówdoskonałąszkołędziałalności
publicznej,wregionietakopóźnionymwdrodzekumodernizacjijakGalicja
miałyjednakznaczenieszczególne,zazwyczajodpodstawoswajałybowiem
tamtejszychwieśniakówzproceduramiadministracyjnymi,spisanymprawem,
praktykąpolityczną.Przyczyniłysiędotego,żeruchludowyuzyskałwreszcie
po1880r.reprezentantówwSejmieKrajowymiaustriackiejRadziePaństwa,
cododatkoworoznieciłoiskryświadomościobywatelskiejuczęściprzynajmniej
maschłopskich118.
Pozainstytucjamiwpływnato,żemieszkańcyAustro-Węgier,wtym
Galicji,corazmocniejwiązaliswojeżyciecodziennezimperium,miałyszkol-
nictwo119orazarmia,któraobokszkolnictwastanowiłanajskuteczniejszenarzę-
dziekontaktumonarchiinaddunajskiejzmęskimipoddanymiwszystkich
klas.Kontakttenniezawszebyłdobry,aleułatwiałmężczyznomdostrzeżenie
związkumiędzyrodzinnymistronamiacałościąpaństwa,wpajałokreślone
propaństwowezachowaniaorazimperialnąideologię120.
Istotnyczynnikkształtującypoczuciewspólnotywramachimperiumsta-
nowiłtakżedomRakuski,azwłaszczapanującyod1848r.FranciszekJózef.
Dynastiaiwładcastalisięuspokajającymisymbolamistałościipewności
117J.Habermas,TimeofTransitions,red.iprzeł.C.Cronin,M.Pensky,Cambridge2006,
s.53-54.
118Należypamiętać,żeinstytucje,któreprzyczyniałysiędorozwojuświadomościoby-
watelskiejchłopów,byłytakżeważnymczynnikiemumożliwiającympenetracjęgalicyjskiej
wsiprzezruchnarodowy.PodziałprocesuowejpenetracjinaetapyproponujeJ.-P.Himka,
GalicianVillagersandtheUkrainianNationalMovementintheNineteenthCentury,Edmonton
1988,s.XXIV-XXV.
119ScottO.Mooredowodzi,żenietylkopaństwanarodowewykorzystywałyszkolnictwo
dotego,abyprzekazywaćuczniomwiedzęofaktach,bohaterachiideach,którekonsolidowały
wspólnotęiłączyłyjązpaństwem.Wpodwójnejmonarchii,azwłaszczawAustriiwlatach
1867-1914,edukacjaobywatelskarównieżsłużyłatemu,żebynkształtowaćwarstwowątożsa-
mość,którapozwalałaidentyfikacjometnicznym,narodowymiregionalnymistniećwimpe-
rialnej,ponadnarodowejramieaustriackiej”,por.tegoż,TeachingtheEmpire.Educationand
StateLoyaltyinLateHabsburgAustria,WestLafayette2020,cyt.zes.1(przeł.J.W.).
120Wpływsłużbywojskowejnarozwójpoczuciaprzynależnościpaństwowejzauważyłiopi-
sałnafrancuskimprzykładzieEugenWeber;por.tegoż,PeasantsintoFrenchmen.TeModer-
nizationofRuralFrance,1870-1914,Stanford1976.
