Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
590
ROZDZIAŁ24
Korzeń:budowairozwój
Warstwacelulozy
Warstwacelulozy
Lamelasuberynowa
Lamelasuberynowa
Ścianapierwotna
Ryc.24.14.Budowaścianykomórki
endodermalnejwstarszymkorzeniu
Mikrofotografiaelektronowaprzedsta-
wiającaprzekrójprzezścianękomórkową
pomiędzydwomasąsiadującymikomór-
kamiendodermywkorzeniukabaczka
(Cucurbitapepo).Wtympóźnymstadium
różnicowaniaendodermy,lamelesube-
rynowewystępującepoobustronach
ścianypierwotnejpokrytesądodatko-
wymiwarstwamicelulozy.Zwróćuwagę
nanaprzemiennejasneiciemnepasma
wlamelachsuberyny,któreinterpretuje
sięjakoskładającesięodpowiednio
zwoskuisuberyny
znajbardziejzewnętrznejwarstwylubwarstwkorypier-
wotnej,ajejścianykomórkoweprzechodząpodobne
zmianystrukturalnedotychobserwowanychwendoder-
mie:odkładanielamelisuberynowej,auniektórychga-
tunkówrównieżcelulozy.Obecnośćsuberynywścianach
egzodermyprzyczyniasiędoograniczeniautratywody
zkorzeni,atakżezapewniaochronęprzedmikroorgani-
zmami.(Szczegółoweomówienieroliegzo-iendodermy
wtransporciewodyisubstancjirozpuszczonychwkorze-
niuznajdujesięwrozdz.30.)
Wwalcuosiowymznajdująsiępierwotne
tkankiwaskularneorazperycykl
Walecosiowykorzeniazawierapierwotnetkankiwasku-
larneorazjedno-lubwielowarstwowyperycykl(okolnicę),
stanowiącyjegozewnętrznągranicę(ryc.24.10i24.11).
Perycykljestuważanyzaczęśćwalcaosiowego,ponie-
waż,podobniejaktkankiwaskularnemapochodzenie
prokambialne.Wmłodymkorzeniuperycyklzbudowany
jestzkomórekmiękiszowychościanachpierwotnych,ale
wmiaręstarzeniasiękorzeniakomórkiperycyklumogą
wykształcićścianywtórne(ryc.24.11d).
Perycyklpełnikilkaważnychfunkcji.Uwiększo-
ściroślinnasiennychjestmiejscemróżnicowaniakorzeni
bocznych,awkorzeniachzprzyrostemwtórnym,bierze
równieżudziałwpowstawaniufelogenuiczęścikambium
(wmiejscachnadpasmamiprotoksylemu).Wwynikupo-
działówperyklinalnych,jednowarstwowyperycyklmoże
ulecprzekształceniuwformęwielowarstwową.
Centralnączęśćwalcaosiowegowiększościkorzeni
zajmujeksylempierwotny,któregozewnętrzneczęścitwo-
rząpasmarozciągającesięwstronęperycyklu(ryc.24.10).
Pomiędzypasmamiksylemupierwotnegorozmieszczone
sąpasmafloemupierwotnego.Brakmiękiszowegordzenia
sprawia,żewalecosiowywtakichkorzeniachjestrodza-
jemprotosteli,czylisteli,wktórejcentralnączęśćzajmuje
wcałościksylem(s.411i412).
Liczbapasmksylemupierwotnegoróżnisięupo-
szczególnychgatunków,aczasemnawetwzdłużosidanego
korzenia.Jeśliwkorzeniuobecnesądwapasmaksy-
lemupierwotnego,korzeńtakinazywasiędiarchicznym;
jeśliobecnesątrzy-triarchicznym;jeślicztery-tetra-
archicznym(ryc.24.10d);jeślipięć-pentaarchicznym
(ryc.24.10c);ajeśliobecnychjestwiele-poliarchicznym
(ryc.24.11).Pierwsze(proto-)wytworzoneidojrzałeele-
mentyksylemupierwotnegokorzeniaznajdująsięnakoń-
cachpasmksylemu,tużprzyperycyklu,tworzącbieguny
protoksylemu(ryc.24.10i24.11).Metaksylem(meta-
oznaczapo)-częśćksylemupierwotnego,któraróżnicuje
siępoprotoksylemie-zajmujewewnętrzneczęścipasm
iśrodekwalcaosiowego.Korzenieniektórychroślinokry-
tonasiennych,zarównodwuliściennychwłaściwych,jak
ijednoliściennych(takichjakkukurydza),mająwśrod-
kowejczęściobszarmiękiszowyprzypominającyrdzeń
(ryc.24.11),którypodobniejakicaływalecosiowyma
pochodzenieprokambialne.
Wpływprzyrostuwtórnego
nabudowępierwotnąkorzenia
Jakjużwspomnieliśmy,przyrostwtórnywkorzeniachiło-
dygachpoleganatworzeniu(1)wtórnychtkanekwasku-
larnych,czyliwtórnegoksylemuiwtórnegofloemuprzez
kambiumoraz(2)perydermy,składającejsięgłównie
zfelemu(korka)wytwarzanegoprzezfelogen.Pozanie-
licznymiwyjątkami,korzenieroślinjednoliściennychnie
przyrastająnagrubość,awięczbudowanesąwyłącznie
ztkanekpierwotnych.Równieżkorzeniewieluzielnych
roślindwuliściennychwłaściwychalboniewykazująwzro-
stuwtórnegowogóle,lubprzyrastajątylkowniewielkim
stopniu.(Omówieniebudowyidziałaniakambiumznaj-
dujesięwrozdz.26.)
Wkorzeniach,którewykazująprzyrostwtórny,roz-
wójkambiumrozpoczynasięwmiejscach,którezakoń-
czyływzrostpierwotny.Kambiumpowstajezpodziałów
komórekprokambialnychpołożonychpomiędzypierwot-
nymksylememapierwotnymfloemem.Wzależnościod
liczbypasmfloemuobecnychwkorzeniu,aktywnośćkam-
bialnarozpoczynasięmniejwięcejrównocześniewdwóch
lubwięcejmiejscach(ryc.24.15).Niecopóźniej,komórki
perycykluznajdującesięnaprzeciwkobiegunówpro-
toksylemurównieżdzieląsię,apowstałewwynikutych
