Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
580
ROZDZIAŁ24
Korzeń:budowairozwój
podstawy(miejscapołączeniakorzeniaiłodygi),amłod-
szebliżejwierzchołkakorzeniagłównego.Rodzajsystemu
korzeniowego,któryzbudowanyjestzsilnierozwiniętego
korzeniagłównegoijegorozgałęzieńnazywamysystemem
korzeniowympalowym(ryc.24.2a).
Uroślinjednoliściennychkorzeńpierwotnyjestzwy-
klekrótkotrwały,agłównysystemkorzeniowytworząko-
rzeniewyrastającezdolnejczęściłodygi.Korzenietakie,
nazywanekorzeniamiprzybyszowymi,razemzwyra-
stającymiznichkorzeniamibocznymibudująsystem
korzeniowywiązkowy0Wprzeciwieństwiedosystemupa-
lowego,wsystemiewiązkowymwszystkiekorzeniesądo
siebiepodobneiwzględemsiebierównorzędne(ryc.24.1
i24.2b).
Rosnącekorzeniesąniezwyklewrażliwenadziałanie
czynnikówśrodowiskowych,takichjakgrawitacja,światło,
gradientwilgotnościitemperatury,czyzawartośćsubstan-
cjiodżywczychwglebie.Wrezultacieposzczególneczęści
systemukorzeniowegomogąznacznieróżnićsięmiędzy
sobąpodwzględemtempawzrostuczyorganizacjiprze-
strzennej.Uderzającymprzykłademtakiejplastyczności
rozwojowejizarazemzdolnościadaptacyjnychjestobser-
wowanyuwielugatunkówszybszyrozwójkorzenibocz-
nychwmiejscachgleby,któresązasobniejszewskładniki
odżywcze,takiejakazotifosforanynieorganiczne(patrz
rozdz.29).
Zasięgsystemukorzeniowego,czyligłębokość,na
jakąwnikaonwglebęiodległość,najakąrozciągasię
naboki,zależąodkilkuczynników,wtymodwspomnia-
nychwcześniejparametrówśrodowiska.Najczęściejjed-
nak,systemykorzeniowepalowewnikajągłębiejwglebę
niżsystemywiązkowe.Chociażstosunkowopłytkie,ko-
rzeniewiązkowemocnowiążąpowierzchnioweczęści
gleby.Ztegowzględuroślinyjeposiadającedoskonale
sprawdzająsięjakoroślinnośćokrywowadoochrony
glebyprzederozją.Zaskakującopłytkiesystemykorze-
niowemawiększośćdrzew,uktórych-jaksięszacuje-
conajmniej90%wszystkichkorzeniznajdujesięwgórnej
częścigleby(do60cmgłębokości).Cowięcej,większość
spośródtzw.korzeniżywiących(drobnychkorzeni,które
sągłównymmiejscempobieraniawodyisubstancjimi-
neralnych)występujewgórnych15cmgleby,awięctam,
gdzieglebajestnajbogatszawskładnikiodżywcze.Wiele
drobnychkorzenijestrównieżsilniezainfekowanychprzez
grzybymykoryzowe(patrzrozdz.14).Pomimowielupo-
dobieństw,systemykorzenioweróżnychgatunkówdrzew
różniąsięmiędzysobą.Naprzykładuświerków,buków
itopoli,korzeniegłównesąstosunkowokrótkie,podczas
gdyuinnych,jakudębówiwielusosenkorzeniesądługie
igłębokosięgająwglebę,coczyniteroślinytrudnymi
doprzesadzenia.
Najgłębszeudokumentowanekorzenie,sięgającena
głębokość68mwytwarzapochodzącezcentralnejczę-
ścipustyniKalaharidrzewopasterza(Bosciaalbitrunca)
(rodzinaCapparidaceae).Równiegłębokisystemkorze-
niowymapustynnykrzewjadłoszynbaziowaty(Prosopis
julifora),któregorosnącekorzenienapotkanowkopalni
odkrywkowejwpobliżuTucson,wArizonie,nagłęboko-
ści53m.PodczaskopaniaKanałuSueskiegowEgipcie,
nagłębokości30mznalezionokorzeniedrzewzrodzaju
(a)
(b)
(c)
Ryc.24.1.Rozwójkorzeniaipęduuroślinyjednoliściennej
Schematycznerycinyowsazwyczajnego(Avenasativa),pokazujące
względnerozmiarysystemukorzeniowegoipędowego
w(a)31dniu,(b)45dniui(c)80dniuodwysiania.Owieswytwarza
korzeniewiązkowe,którychgłównąfunkcjąjestmocowanierośliny
wglebieipobieraniezniejwodyisolimineralnych.Pionowa,
przerywanaliniapodzielonajestnaodcinkiodługościokoło30cm
Systemykorzeniowe
Pierwszymkorzeniemroślinyjestkorzeńzarodkowy,który
zewzględunaswojepochodzenieokreślanyjestjakoko-
rzeńpierwotny0Uwszystkichroślinnasiennych,zwy-
jątkiemjednoliściennych,korzeńpierwotny,rozwijasię
wprzedłużeniupęduirośniewdółjakokorzeńgłówny.
Zkorzeniagłównegowyrastająodgałęzienia,czylikorze-
nieboczne.Starszekorzenieboczneznajdująsiębliżej
