Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
1.Zmysłsmaku-problembadawczy
miinajpowszechniejwystępującymizmysłamiwświeciekręgowców
orazbezkręgowców(Wyburn,Pickford,1970:129)i-jakzdecydo-
waniepodkreślająpsychologowie-odgrywająważnąrolęwrozwoju
ifunkcjonowaniuczłowieka4.
Podstawowymiludzkimireceptoramismakusąkubkismakowe,
rozmieszczonewcałejjamieustnej,przedewszystkimnajęzyku,atak-
żewśluzówcejamyustnej,naprzedniejitylnejpowierzchninagłośni,
natylnejścianiegardła,naprzednichłukachpodniebieniainapodnie-
bieniumiękkim.Mimoiżczęstouważasię,żeorganemzmysłusmaku
jestsamjęzyk,człowiekodczuwasmakcałąjamąustną(por.funkcjo-
nującewpolszczyźniewyrażenianiebowgębieirozkoszpodniebienia).
Równieżmotywacjęsemantycznązwrotówślinkaleciicośrozpływa
sięwustachmożnawytłumaczyć,odwołującsiędowiedzyzzakresu
biologiiichemiiofunkcjonowaniuzmysłusmaku.Specyficznośćsma-
kupolegabowiemnatym,żebodziecpobudzającykomórkismakowe
(cząsteczkisubstancjipokarmowychinapojów)musirozpuszczaćsię
wkontakcieześliną.Dlategopodczasspożywaniapokarmówzwiększa
sięwydzielanieśliny,coumożliwiaodczuwaniesmaku.
Dziękipercepcjizmysłowejczłowiekodbieraczterypodstawowe
zróżnicowanesmaki:słodki,gorzki,kwaśnyisłony5.Wwielupubli-
4Istniejebogataliteraturapoświęconazagadnieniomzzakresurozwijaniazmy-
słówdziecka,integracjisensorycznejiuczeniasiępoprzezzmysły.Zob.Erkert,2002;
Löscher,2002;Maas,1998.
5WedługMariiGołaszewskiejniejesttoklasyfikacjawyczerpująca.Autorka
zwracauwagę,żewtradycyjnympodzialesmakówniemieścisięnp.smakczegoś,
cojesttłuste,smakDmdły”,smakzepsutejpotrawy,smakróżnegorodzajualkoholi,
aletakżesmakiDobojętne”,jaksmakchleba.Podziałnaczterypodstawowesmaki
nieuwzględniamiędzyinnymiwłaściwościtakiej,jakDsmakostry”,smakosilnym
natężeniuorazDcierpkość”,czylismakkwaśno-gorzki(Gołaszewska,1997:17).
PrzykładowoautorzyartykułuSubstancjesmakowo-zapachoweżywnościpozaczte-
remapodstawowymismakamiwymieniajądodatkoweodczuciasmakowe,takiejak:
ostry,piekący,cierpki,metaliczny,alkaliczny,tłustyimdły.Podająrównież,żeLin-
neuszwyróżniałjedenaściesmaków:słodki,kwaśny,słony,gorzki,ostry,tłusty,mdły,
wodny,cierpki,lepkiiobrzydliwy(Tauber,Kamiński,2004b:54).Współczesnanauka
wymieniapięćsmaków:słodki,słony,kwaśny,gorzkiorazumami(copojapońsku
oznacza(smakowitość’).UmamizostałoodkrytenapoczątkuXXwieku,aledopiero
w2000rokujegoistnieniezostałopotwierdzonenaukowo.Jesttoodczuciesmakowe
wywołaneobecnościąwpotrawieglutaminianusodu,którymaszerokiezastosowanie
