Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.3.Dyplomatyka
znaćmechanizmydziałaniawładzyipodległychjejurzędów.Zopracowań
tegotypumożnapolecićm.in.monografięJ.Krzyżaniakowejokancelarii
WładysławaJagiełły(KancelariakrólewskaWładysławaJagiełły.Studium
zdziejówkulturypolitycznejPolskiXVwieku,cz.1–2,Poznań1972–1976)
orazA.Tomczakaokancelariibiskupówwłocławskich(Kancelariabiskupów
włocławskichwokresieksięgiwpisów,XV–XVIIIw.,Toruń1964).
Osobnymprzedmiotembadańhistorykówsąlistyświadków,którzy
uwierzytelnialidokument.Nadokumentachpaństwowych(królewskich,
książęcych)jakoświadkowiewystępująprzeważniereprezentancielitoraz
urzędnicypaństwowiidworscy.Polskahistoriografiawostatnichdziesię-
cioleciachdorobiłasiękilkudziesięciuopracowańprozopograficznychoraz
struktururzędniczychzarównocentralnychurzędówpaństwapolskiego,
jakiposzczególnychregionówRzeczypospolitej.Studiująclistyświadków
ztychdokumentów,możemyokreślićzarównoprzynależnośćrodowączy
rodzinnąelit,jakistrukturęustrojowąpaństwa.Badanielistyświadków
dokumentówzXIIiXIIIw.pozwalanamniekiedypoznaćzakulisowewy-
darzeniapolityczne,októrychmilcząinneźródła.Zlistświadkówdowia-
dujemysię,najakichrodachmożnychopierałswojąwładzędanyksiążę,
anp.jakierodyprzyczyniłysiędojegoobalenia.Zpraczajmującychsię
tąproblematykąmożnapolecićm.in.rozprawęT.Nowakowskiegooelicie
małopolskiej(Małopolskaelitawładzywobecrywalizacjiotronkrakowski
wlatach1288–1306,Bydgoszcz1992)iszeregpracJ.Bieniaka.
Studianaddokumentami–mimoiżpisanebyłyoneprzeważniesche-
matycznieiwedługformularzy(zob.dalej)–pozwalająniekiedypoznać
przemianywświadomościspołecznejireligijnejgrupspołecznychskupio-
nychwokółwystawców.Zestudiównadtymizagadnieniamimożnapolecić
monografięT
.Nowakowskiegooarengachpolskichdokumentów(Ideeareng
dokumentówksiążątpolskichdopołowyXIIIwieku,Bydgoszcz1999).
Wiadomościogólneiterminologia
Wśredniowieczudokumentyspisywanopoczątkowonapapirusie,ana-
stępnie,odVIII–IXw.,napergaminie.Wkancelariipapieskiejpapirus
jakomateriałpisarskidokumentówutrzymałsiędokońcaXw.OdXIIIw.
wItalii,apóźniejteżwinnychkrajachEuropyZachodniejiŚrodkowej,nie-
któremniejważnedokumenty(np.mandaty)byłyspisywanenapapierze.
Dokumentybyłyuwierzytelnianeróżnegorodzajupieczęciami:woskowy-
mi,lakowymi,metalowymi,któreprzywieszanonapaskachczysznurach
alboteżwyciskanonadokumencieczyteżnastroniezewnętrznejpojego
zamknięciu(listy).Pewnerodzajedokumentówbyłyuwierzytelnianepod-
pisami,atakżeznakamiipodpisaminotariuszy.
59
