Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8.Antropologiaoporu
31
GdybyspojrzećztejperspektywnaPRL,tostwierdzenie,żewtym
systemiesporejczęściPolekiPolakówżyłosiędobrze,nieunieważnia
jegoopresyjności,awskazanienaniewątpliwejegoosiągnięcia(odbu-
dowapaństwa,alfabetyzacja,uprzemysłowienieitd.)niemożespowodo-
wać,żeprzestaniemywidziećsystemowąprzemoc,jakasięznimwiązała.
Podobniejestzpańszczyzną.To,żepanopiekowałsięchłopem,żewnie-
którychdobrachchłopimoglirozwijaćswojemożliwości,niepowinno
namprzysłaniaćopresyjnegocharakterutegosystemu.
8.Antropologiaoporu
TytułksiążkiwoczywistysposóbnawiązujedosłynnegoesejuVáclava
Havlapt.Siłabezsilnych
81
.Czeskidysydentwzasadzieoddałwnimsens
tego,cobadaczeibadaczkirozumiejąpodpojęciemoporuwsytuacji
dominacji.Kluczowajesttutajkonstrukcjasamejdominacji,któraróżnie
możesięprzejawiać.Możesięopieraćnaróżnorodnychpraktykach,uza-
leżnionychodekonomicznych,politycznych,historycznychikulturowych
warunków.Moimzałożeniemniejestpokazaniespecyfikiżyciapolskiego
chłopa,aleosadzeniejegooporuwkontekścieszerszym,awięcrelacjioporu
idominacji,jakiekształtowałysięwEuropieinaświecieodXVIwieku.
NajwiększąwartościąkoncepcjiHavlajestpokazaniezmiennegoirelacyj-
negocharakteruoporu.Nienależygoodczytywaćzero-jedynkowo,jako
jakiśrodzajotwartegokonfliktumiędzydwomazwartymi,spójnymi,prze-
ciwstawnymisobieobozami.
JeaniJohnComarońowietwierdzą,żeżadneludzkiedziałaniewprze-
szłościlubteraźniejszościniemożebyćanalizowanebezspecyficznegospo-
soburozumieniaprzyjętegownspojrzeniuetnograficznym”.Jeślihistorio-
grafiawrozumieniuComarońówwinnanodzyskiwać”zprzeszłościświaty
pełneznaczeń,tomusitakieetnograficznespojrzenieuwzględniaćinie
możegopomijaćwrelacjimiędzykolektywnymisubiektywnym.Dokładnie
wtakisamsposób,wjakietnografianiemożeanalizowaćcodziennego
życiabezhistorycznejwyobraźni
82
.Przyczymetnografiajesttutajrozu-
mianakomplementarniezantropologią.
Jakoprzykładrelacji,wktórejpisanieozdarzeniachhistorycznych
angażujeetnograficznespojrzenie,Comarońowiepodajądoniesienie
81Zob.VáclavHavel,Siłabezsilnych,przeł.P.Godlewski,(w:)VáclavHavel,Siłabez-
silnychiinneeseje,WydawnictwoAgora,Warszawa2011,s.87-159.
82
JohnComaroń,JeanComaroń,EthnographyandtheHistoricalImagination,Westview
Press,Boulder-SanFrancisco-oxford1992,s.xvi.
