Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Wstęp
uciskanejłączysięzpojęciemludu.Wszystkietekoncepcjewskazują
iumożliwiająrozpoznanieczynnikówiprocesów,któretworząklasęosób
postrzegającychsięwopozycjidoinnejklasy.
Wmojejpracybędęsięzatemposługiwałpojęciemklasywodnie-
sieniudochłopówzkilkupowodów.Popierwsze,pojęciestanunie
dokońcapasujedochłopów,gdyżjakostanzniknęlionizprawodawstwa
RzeczpospolitejwXVIwieku.odtegomomentu,wwiększościprzypad-
ków,występowalijakowłasnośćpana.Podrugie,pojęcieklasynależytutaj
rozumiećniewodniesieniudotradycjinekonomizmu”,którawiążeklasę
zespołeczeństwemprzemysłowymXIXwieku,aleprzezpryzmatrelacji
podporządkowania,jakąwytwarzakonkretnyukładspołeczny.Potrzecie,
pojęcieklasywiążętutaj,podążajączawskazówkamiPolanyiego,nietylko
zokreślonymsposobemprodukcji,awięcgospodarką,aletakżezinsty-
tucjamipozagospodarczymi,jakkultura.Stądteżwytworzenieodmiennej
kultury(np.ludowej)wrelacjipodporządkowaniawskazujenamtutaj
nazależnośćocharakterzeklasowym.Poczwartewreszcie,chłopitworzą
klasękonfliktowązewzględunałączącyichinteresiwykluczeniewpew-
nychobszarach(np.wykluczeniezdecyzjipolitycznych)czyprzymuspracy
pańszczyźnianej,choćmożewtymwszystkimdzielićichreligia,geografia
czyposiadanymajątek.
7.Systemowaprzemoc
Strukturazależnościwkażdymspołeczeństwieopartymnapodporządko-
waniupowoduje,żerozpoznajemywniejwielośćpostaw:konformizm,
wycofanie,samokolonizację,opór,bunt,przemocorazwieleinnych.Bunt
iopórnigdyniemającharakterutotalnego,arelacjaoporuipodporząd-
kowaniawywołujecałyszeregpostaw.Jednązistotnychczęścidyskusji
nadpańszczyznąjesttakżepublicystycznepytanie,czywpańszczyźnie
byłochłopomdobrze,czynie.Dowodemnato,żeczulisięztymdobrze,
jestfakt,żesięniebuntowali.Punktemwyjściamojejpracyjesttwierdze-
nie,żewprzypadkupańszczyznymamydoczynieniazsystememrealnej
opresji,naktóryskładająsię:zakazporuszaniasiębezzgodypana,przy-
muspracyniewolnejiinnewarunki,októrychpiszędalej.Stwierdzenie,
żepańszczyznawróżnychmiejscachwyglądałarozmaicie,niepodważa
ogólnychwarunkówtegosystemu.Innymisłowy,nietwierdzę,żecała
szlachtabyławzględemchłopówbezwzględniebrutalna.Pewnajejczęść
dobrowolnieznosiłapańszczyznęnaswoichziemiach.Kluczowejestzrozu-
mienietego,wjakisposóbdziałaprzemocsystemowa,anieindywidualna
czygrupowa.
