Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Częśćpierwsza.Metody
Zdaniaodnoszącesiędoprzyszłościmogąniekiedybyćstanowczoakcep-
towane.Dotyczytotautologii(,,wprzyszłymmiesiącucenabenzynybędzie
takasamajakdziślubsięzmieni’’)istwierdzeńbanalnych(,,jutrobędzie
piątek’’,
,,jutroJacekbędzieodzieństarszy’’).Stwierdzeniabanalnenie
sprawdząsiętylkowtedy,gdynastąpikatastrofa:światulegnieunicestwieniu,
zdrowydotądJacekwpadniepodsamochódiumrze.Azatemnawetstwier-
dzeniabanalnemogąbyćnie,,absolutniepewne’’,lecztylko,,praktycznie
pewne’’.Tautologiiistwierdzeńbanalnychnieuważamyzaprognozy.
Prognozamisątylkozdania,codoktórychprzekonaniejestniestanowcze,
stądnazywamyjekrótkostwierdzeniaminiestanowczymilubniepewnymi.Intuicja
podpowiadanam,żestopieńniestanowczościprognozodnoszącychsiędo
różnychzjawiskniejestjednakowy,tozaśrodzipytanie,dlaczegowogóle
możemyprognozować,czylidlaczegomożemywypowiadaćswesądyoprzyszłości
zliczącymsięzaufaniem.Temożliwościwynikajązdwojakiegorodzajuprzyczyn,
nazywanychontologicznymiignoseologicznymipodstawamiprognozowania.
Podstawyontologiczneobejmująnaturęzjawiskiichwzajemnepowiązania.
Siećpowiązańmiędzyzjawiskamijestmniejlubbardziejgęstaisilna.Jej
istnieniesprawia,żewkształtowaniusięzmiennychopisującychzjawiska
pojawiająsięprawidłowości,tymwyraźniejszeitrwalsze,imsilniejszesą
powiązania.Zerwaniepowiązańlubgwałtownazmianaichcharakteruwymaga
dużejenergii,sątowięczdarzeniarzadkie.Zwyklewystępująewolucyjne
zmianypowiązańitakieżzmianyprawidłowości.Mówimywtedyobezwładności,
inercjiprawidłowości,itowłaśniezjawiskopozwalanaprognozowanie.
Podstawygnoseologiczneprognozowaniawynikajązwiedzyonaturze
zjawiskorazmechanizmachichkształtowaniasię.Wiedzatastalesięzwiększa,
copozwalasądzić,żeprognozybędącorazlepsze,trafniejszeipewniejsze.
Powiedzieliśmy,żestopieńzaufaniadoprognozdotyczącychróżnych
zjawiskniejestjednakowy.Opierającsięnapodstawachontologicznych,
możemywyróżnićzjawiskaodużejsilepowiązańzinnymizjawiskamiiprzy
tymniewielkiejliczbiepowiązań.Tezjawiskasąnazywanemałoskomplikowa-
nymi.Zatakie—wedługnewtonowskiejkoncepcjifizyki—uważasięzjawiska
fizyczne.Trwałośćichmechanizmów,awięctakżemożliwośćprowadzenia
eksperymentów,tj.stabilizacjijednychzjawiskwceluokreśleniaznaczenia
wpływówinnych,ułatwiaichbadanieiprzewidywanie.Dlategoprawanauki
wtejdziedziniesąstosunkowo,,mocne’’.TeoriaNewtonadotyczącapraw
ruchuplanetzostałazastąpionapookoło230latachprzezteorięEinsteina.
Przewidywaniaruchuplanetnapodstawietejostatniejteoriisądokładniejsze
niżnapodstawieprawaNewtona,jednakróżnicemiędzyprzewidywaniami
wedługobutychteoriisąniewielkiewewszystkichzwyczajnychsytuacjach
[Hawking(1990),s.21].Dowodzitoogromutruduwłożonegowdokonanie
odkrycianaukowego,azarazemtrwałościuzyskanegowyniku.
Wwieludziedzinachzjawiskasąznaczniebardziejskomplikowane,wroz-
ważanymtusensie,niżzjawiskafizyczne.Zanajbardziejskomplikowaneuważa
sięzjawiskaspołeczne,którewtymmiejscurozumiemyszeroko—jakozjawiska
