Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
REDUKCJAINNEGOWEWNĘTRZNEGO1
IJEGOODZYSKIWANIE
SYTUACJAMNIEJSZOŚCIWSCHODNIOSŁOWIAŃSKICH
WPOLSCEPOIIWOJNIEŚWIATOWEJ
ObecnośćInnegowewnętrznego,jakimsąmniejszościetniczne,wewspółczesnym
uniwersumsymbolicznymorazpotocznej2świadomościspołecznejPolakówjestzu-
pełniemarginalna,prawieniedostrzegalna.Równocześniepielęgnowanajestczywręcz
kultywowanapamięćowieloetnicznychtradycjachRzeczpospolitejzpaternalistyczną
wizjąPolskijakohegemona,podktóregoskrzydłachroniłysięuciskane,prześladowane,
wypędzanegrupyinnowiercówczywspólnotkulturowych,któregotolerancjaniemiała
sobierównejwcałejEuropie,którysłynąłzcnótobywatelskichiotwarcianainność3.
Wśródtychzmityzowanychwyobrażeńszczególnierozbudowanyjestatrakcyjny
isentymentalnymitpolskichKresówzidyllicznąRoksolanią,groźnymindzikimipola-
mi”,sarmackościąpolskiejszlachty,aprzedewszystkimzatrakcyjnościąkulturowąpol-
skościdlachłopskichspołecznościruskichzamieszkującycholbrzymieczy-używając
bardziejstosowniedomituokreśleniaoksymoronicznego-bezkresneobszaryKresów.
OczywiściepolskichKresów,boprzecieżoziemiespecyficznechodzi,ziemie,gdzie
polskośćniebyłaczymśoczywistym,więcmusiałabyćutwierdzananietylkotwierdza-
miwojskowymi4,aleprzedewszystkimtwierdzamisymbolicznymi5.Dwapodstawowe
1Określająctymterminemmniejszościnarodoweietniczne(Innekulturowo),chcępodkreślićprzede
wszystkimfaktuczestnictwamniejszościwewszystkichwymiarachżyciawewnątrzpaństwowegowynikają-
cychzewspólnotyobywatelskiej.
2Piszęoświadomościpotocznej,gdyżoczywiściewspołeczeństwiepolskimjakozróżnicowanympro-
wadzisięteżrzetelnabadania,owocującewielomaświetnymipublikacjaminaukowymi-socjologicznymi,
antropologicznymi,politologicznymi-poświęconymiwspółczesnymmniejszościometnicznymwPolsce.
3
DoskonałymprzykładembudowaniaiutrwalaniatakiejwizjihistorycznejRzeczpospolitejsąprace
JanuszaTazbira,takiechociażbyjakiWieloetnicznetradycjeRzeczpospolitej,[wi]Inniwśródswoich,red.
W.Władyka,Warszawa1994,s.12-23;Państwobezstosów:szkicezdziejówtolerancjiwPolsceXVIiXVIIw.,
Warszawa1967;PolskieprzedmurzechrześcijańskiejEuropy:mityarzeczywistośćhistoryczna,Warszawa
1987;TradycjetolerancjireligijnejwPolsce,Warszawa1980;KulturaszlacheckawPolsce:rozkwit-upa-
dek,relikty,Warszawa1978;Polskabezstosówiinneszkice,Kraków2000;Sarmaciiświat,Kraków2001.
4Podobnoodnich,czylistrzegącychgranicPolskichorągwi,wdługiejliniirozciągniętychodDniepru
doDniestru,któretolinienazywanokresami,wywodzisiępojęcieKresy(por.P.Eberhardt,Polskaludność
kresowa.Rodowód,liczebność,rozmieszczenie,Warszawa1998,s.12).
5Zdekonstruowaniecałejmachineriitekstualnejutwierdzającejkresowąpolskośćjestwyzwaniemsto-
jącymobecnieprzedpolskimliteraturoznawstwemihistoriografią.Wątekobalaniamitukresówrozpoczął
