Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Kaliszewski,Nostalgiastylu.NeoklasycyzmlirykipolskiejXXwiekuwkrytyce,badaniach
ipoetykachimmanentnych,Kraków2007,ISBN978-83-233-2311-2,©byA.Kaliszewski&WUJ
24
terminużywanywkilkuróżnychznaczeniach;określenie„klasyczny”występujewfunkcjiwar-
tościującej,jakojednoznacznezpojęciemdoskonałości,nieskazitelności;tradycyjniejestodno-
szonydozjawisknawiązującychdokulturystarożytnej,głównieGrecjiwV–IVwiekup.n.e.
iRzymuwIw.p.n.e.–Iw.n.e.,wokresienajwiększegorozkwitu.Klasycyzmokreślaideał
kultury,szkołęartystyczną,styl,poetykę;jakokierunekprzejawiłsięwliteraturzewXVII–
XVIIIwieku,wsztuce–wXVII–1.poł.XIXwieku,wmuzyce–XVIIIipoczątekXIX
wieku
Znamienne,iżklasycyzmjestwtejdefinicjizjawiskiemnowożytnym,naśladow-
32.
czym.PierwszewięcprzejawyklasycyzmuwliteraturzeEncyklopedialokalizuje
wXVIwieku(renesansowyzwrotkuliteraturzeantycznejiłączącesięznimprzeko-
nanieoichwartościuniwersalnej),rozkwitweFrancjiwXVIIwieku(LudwikXIV),
zanikwpierwszymćwierćwieczuXIXwieku(przedekspansjąromantyzmu).Wsto-
sunkudoliteraturypolskiejEncyklopediaograniczasiętylkodookreśleniaklasycyzmu
jako„dominującegokierunkuwepoceoświecenia(klasycyzmstanisławowskiiposta-
nisławowski).
PrzywołajmyjeszczeSłownikterminówliterackichpodredakcjąJanuszaSławiń-
skiego
33(wydaniaod1976do2005):whaśle„klasycyzm”opracowanymprzezTeresę
Kostkiewiczowąpodajeonszerokądefinicjęterminujakoprąduliterackiego(nadprą-
du?)„programowonawiązującegodotradycjiantycznych”,występującegowróżnych
krajachiokresachodrenesansupowiekXIX.Alejużwodniesieniudoliteraturyfran-
cuskiejXVIIwieku(okresuważanyzwyklezaszczytklasycyzmunowożytnego)
Słownikmówidośćniejasnoo„rozwijaniutendencji”zapoczątkowanychrenesanso-
wymzwrotemdoantyku.Hasłokończysięznamiennymzdaniem:„Niektórezasadyk.
[klasycyzmu–AK]europejskiegoodżyływczasachnajnowszychnagruncietendencji
literackich,obejmowanychogólnymmianemneoklasycyzmu”
34.Tyleżeużytetusło-
wo„tendencje”wydajesięmałoklarowneterminologicznieiwymijające
35.
Czołowyzachodnioeuropejskiautorytetwzakresienowożytnegoklasycyzmu–
HenriPeyre(Qu-est-cequeleclassicisme?)
36zastrzegasię,iżzdefiniowanieterminu
jesttrudne,ajegokarierawobeckonkurencyjnegoromantyzmuniewspółmiernieuboż-
sza.Ubolewateżnad„elastycznościąznaczeniową”klasycyzmu,izwiązanymiztym
nieporozumieniami.Itakprzypominajakożywotnenastępującestosowaneznaczenia
„klasycyzmu”i„klasyków”:
A.Pisarzeczytaniwklasach(szkolnych),tj.„podręcznikowi”.
B.Najlepsiautorzyiichdzieła,którewytrzymałypróbęczasu(„najwięksipisarze
każdejliteratury”,niezależnieodnormyprądu).
C.Pisarzestarożytni(grecko-rzymscy)ici,którzyimdorównali.
D.Pisarzefrancuscy2.poł.XVIIwieku(czasówLudwikaXIV).
32Tamże.
33M.Głowiński,T.Kostkiewiczowa,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,Słownikterminówliterac-
kich,podred.J.Sławińskiego,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk1976,s.186–188;także:wyd.
czwartezmienione,Wrocław–Warszawa–Kraków2002,dodruk2005;wprzedmiotowymhaślewydania
nieróżniąsię.
34Tamże,s.188.
35Tensamsłownikpodhasłem„tendencja”zawieradefinicję„idei,którejjestpodporządkowanyświat
przedstawionyutworu”iodsyłanasdopowieścitendencyjnej,sztukiztezą,tendencyjnejliteratury...,
achybanieotowprzypadkuneoklasycyzmuchodzi.Zkoleiosobnymhasłemwtymżesłownikujest
„klasycyzmwarszawski”,nazwany„kierunkiem”.
36H.Peyre,Qu’est-cequeleclassicisme?,Paris1971;wyd.polskie:Cotojestklasycyzm?,przekł.
iposł.M.Żurowski,Warszawa1985.
