Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
CZĘŚĆPIERWSZA.
AleksanderWielki
Takadeklaracjajestczymśzupełniewyjątkowymwhistoriografiiantycznej,to-
teżdzisiejsihistorycywidzieliwniejgwarancjęrzetelnościprzekazuArriana.
BadaczedziejówAleksandrabardzodługoprzypisywaliArrianowibez-
względnepierwszeństwowśródwszelkichrelacjizwyprawyiuważali,żejeśli
pomiędzyowymirelacjamiistniałyrozbieżności,należałoiśćzajegowersją.
Upodstawtakiejocenyleżałoprzekonanie,żePtolemeusz,podstawoweźródło
Arriana,szerokokorzystałzephemerźdes(stądmiałsiębraćrzeczowy,suchystyl
autoraWyprawy).DziśpowszechniekrytykujesięArriana,wskazującnaznaczną
liczbęwyraźniebłędnychinformacji.Ponadtowątpliwościcodoephemerźdes
takżeprzyczyniłysiędorezygnacjizpreferencjidlaArrianowejAnabazy.Dodać
trzebajeszczejednąuwagę.DeformacjewdzieleBityńczykabiorąsięnietylkoze
zniekształceńzawartychjużwźródłach,powinniśmybowiembraćpoduwagę
równieżfakt,żeArrianniebyłbiernymkompilatorem,ajegowłasnezainte-
resowaniaiopcjepolitycznewistotnysposóbwpływałynatreśćopowiadania.
WprzeciwieństwiedoArrianałacińskidziejopisarzKwintusKurcjuszRufus,
autordziełaHistoriaAleksandraWielkiegow10.księgach(HistoriarumAlexandri
Magnilibridecem),byłprzezdługiczasprzedmiotemostrejkrytyki.Wośmiu
zachowanychksięgach(III-X)jestwystarczającowieleelementów,którekom-
promitujągojakohistoryka.Nadmiernaskłonnośćdodramatyzowania,łat-
wowierność,anachronizmyhistoryczne–wszystkotobudziuzasadnionąpo-
dejrzliwośćcodowartościresztydzieła.SamKurcjuszRufus,opowiedziawszy
wyjątkowofantastycznąhistoryjkę,przyznaje(9,6):
Codomnie,wwiększościwypadkówpowtarzamróżnewiadomościzaźródłami,
zktórychkorzystam,leczniewszystkiemudajęwiarę;dlategoaniniestaramsię
przedstawićjakorzeczpewnątego,wcosamniebardzowierzę,aniteżniepomijam
wiadomości,jakiewźródłachznalazłem.
(przekładzbiorowypodred.L.Winniczuk)
Niewiemykiedydokładnieżyłautor,apropozycjebadaczywahająsięod
epokiOktawianaAugustadoczasówKonstantynaWielkiego(zpreferencjądla
czasówKlaudiusza–połowaIw.n.e.).Badaniaostatnichlatwskazują,żedzieło
Kurcjuszaniepowinnobyćusuwanezpolawidzeniauczonych,mimoswych
oczywistychwad.Obokwielugłupstwzawieraonobowiemmnóstwowar-
tościowychinformacji,aniejednokrotniewłaśnieKwintusowiKurcjuszowi
musimydaćpierwszeństwoprzedArrianem.Godnezaufaniasąnp.jegowiado-
mościoinstytucjachMacedonii,zaczerpnięteniewątpliwieodjakiegośmace-
dońskiegoautora.
Historykwyprawymawreszciedodyspozycjitekstwielcekłopotliwy:łaciń-
skiwyciągzhistoriiPompejuszaTrogusadokonanyprzeznieznanegonam
MarkaJunianusaJustyna(IIw.?IIIw.?).PompejuszTrogusbyłniezłymhis-
torykiem,żyjącymzaczasówAugusta.Niestety,jegoepitomatorzmasakrował
pierwowzór,deformująctreśćniekiedyniedopoznania,jednakuważnybadacz
znajdzieituinformacjegodneuwagi.
OsobnemiejscewśródźródełdodziejówAleksandrazajmujebiografiakróla
zamieszczonawdzielePlutarchaŻywotyrównoległe(Bźoipara
´lelloi).Cheronejczyk
